Avans

avans, ücretin gününden önce ödenen
bölümü. İşveren, kural olarak, işçi işini
gördükten sonra ücret öder. Ama ücret,
işçinin çoğu kez tek geçim kaynağıdır. Bu
nedenle işçinin ödeme gününe değin beklemesi,
onu zorunlu gereksinmelerini karşılamada
güçlüğe düşürebilir. Bu güçlüğü gidermek
amacıyla, işçiye ücretinin bir bölümünü
avans olarak isteme hakkı tanınmıştır.
İşçinin avans isteyebilmesi için, o tarihte
avans olarak istediği miktan hak etmiş, ama
bu miktann ödeme gününün gelmemiş bulunması
gerekir. Uygulamada işçiye işe
başlamadan ya da başladığı sırada avans
ödendiğine de rastlanır. Avans isteyecek
işçi, avans miktannı hak etmiş olsa bile,
darda değilse işverenden avans isteyemez.
Avans alamadığı takdirde küçümsenmeyecek
bir zarara uğramasının kaçınılmaz olacağı
durumlarda, işçinin darda bulunduğu
kabul edilir. Avans istenebilmesi için, işverenin
de dara düşmeden avansı verebilecek
durumda olması gerekir. İşçi, hak ettiği
ücret miktanmn tamamını avans olarak
isteyebileceği gibi, bunun bir bölümüyle de
yetinebilir, işveren, koşullan gerçekleştiğinde
işçiye istediği avansı vermek zorundadır.
Bu nedenle işçi, avans vermeyen işverenden
tazminat isteme hakkına sahiptir. Ama
dava yoluyla işverenden tazminat isteme
hakkı, ödeme günlerinin çok kısa olması
yüzünden, işçi bakımından pratik bir önem
taşımaz. İşverenin avans vermekten haksız
olarak kaçınması, işçiye aynca hizmet sözleşmesini
fesih hakkı da verir. Ama iş
güvencesinin bulunmadığı bir ortamda, işçinin
avans verilmemesi nedeniyle hizmet
sözleşmesini feshedip işten çıkması son
derece güçtür.
Bankacıhk alanında avans, belli bir vade
ile açılan kredileri ifade eder. Bu anlamda
avans işlemi, müşterinin bankadan alacağı
borca karşılık bankaya elinde bulunan maddi
değeri teminat olarak vermesi ve rehnetmesidir.
Hukuksal niteliği bakımından
Borçlar Kanunu’ndaki borç (ödünç) sözleşmesidir.
Banka müşteriye bir miktar paranın
mülkiyetini geçirmekte, müşteri de vade
sonunda bu parayı geri verme yükümü
altına girmektedir. Avans işlemleri (alacağın
terhini karşılığı, altın karşılığı, döviz
karşılığı, emtia karşılığı, esham ve tahvilat
karşılığı, ihracat ve ithalat vesaiki karşılğı,
mevduat karşılığı, senet karşılığı, varant
karşılığı avans gibi) teminatın niteliğine
göre adlandınlır.