Avar dili

Avar dili, Asya Avarlannın (Gevgenler),
Avrupa Avarlannın (Avar Türkleri) ve*
Lezgilerin konuştuğu dil.
Asya Avarlannın konuştuğu Avar dilinden
bugüne ancak birkaç boy ve kral adını
belirten sözcük kalmıştır. Bu dilin Altay
dillerinin hangisine ait olduğu kesinlik kazanmış
değildir, çünkü dil malzemesi olarak
eldekiler yetersizdir. Bununla birlikte bazı
dilbilimciler (P. Pelliot, J. Deny) Avar
dilini Moğolca, bazılan (Z. Gombocz, G.
Nemeth) Türkçe olarak kabul etmekte,
bazılanysa kökeni kanşık diller arasında
saymaktadır.
Avrupa Avarlannın dili, Asya Avarlannın
dilinden ayırt edilmek için “Yalancı Avar
dili” ya da “Uarhon Avarlan dili” olarak da
adlandınlır. Bu dilden de kendi boy adlanndan
başka Yunanca ve Latince olarak
saptanmış bazı özel adlarla rütbe adlan
kalmıştır. Avrupa Avarlannın dilinin Türkçenin
sesbilgisi açısından yapılan sınıflandıravare
ruh 574
malarına göre z grubuna girdiği ileri sürülür.
Bu durumda Avar dili Hunlann, Göktürklerin
ve Uygurların konuştuğu lehçe
öbeğinde yer ahr.
Lezgilerin konuştuğu Avar dili, Kafkas
dillerinin kuzeydoğu ya da Çeçen-Lezgi
kolundandır. Andi ve Dido dilleriyle birlikte
Avar-Andi-Dido dilleri(*) olarak bilinen
öbeği oluşturur. Azerbaycan’ın kuzeyinde,
Dağıstan’ın Hasaf-yurt bölgesinin kuzeyindela
Çir-yurt ve Dilim bölgelerinden güneydeki
Zakatah kentine kadar uzanan bir
alanda konuşulur. Kuzey Avarca ve Güney
Avarca olmak üzere iki ana lehçeye aynhr.
Avarcada ünsüzleri gösteren 45, ünlüleri
gösteren beş harf vardır. Eskiden Arap
alfabesini kullanan Avarlar, 1928’de Latin
alfabesini, 1939’da da Slav asıllı alfabeyi
benimsemişlerdir. Avar edebiyatı daha çok
sözlü gelenek yönünden zengindir (özellikle
Şeyh Şâmil için yakılan kahramanlık türküleri).
19. yüzyıldan sonra şiir, roman ve
öykü dalında da gelişme göstermiştir.