Çin Devrimi

Çin Devrimi (1911-12), 1912’de Qing
(Mançu) hanedanının devrilmesi ve cumhuriyetin
kurulmasıyla sonuçlanan milliyetçi
ayaklanma.
Mançular 17. yüzyılda Çin’i ele geçirdikten
sonra, görünürde sürekli silah altında bir
işgal-ordusu, ama çoğunlukla işsiz güçsüz,
aylak bir topluluk olarak yaşadı. 19. yüzyıl
boyunca zayıflayan Qing hanedanı, 1908’de
dul İmparatoriçe Cixi’nin’ ölümüyle son
yetenekli önderini de kaybetti. 1911’e gelindiğinde
imparatorluk tahtında bir çocuk
oturuyordu; naipler kurulu da ülkeyi
yönlendirebilmekten uzaktı. Yabancı güçlerle
girişilen çatışmaların başarısızlığı, yalnızca
^hanedanın değil, bütün yönetim çarkının
sarsılmasına yol açtı.
Çin’in orta kesimlerindeki Hukwang Demiryolu
boyunca yeni hatların inşası için,
5 Nisan 1911’de dört güçlü yabancı finans
kuruluşuyla.bir antlaşma.imzalanması devrime
yol açan olaylar zincirinin başlangıcı
oldu. Bekin hükümeti, Sichuan’da yerel bir
şirket tarafımdan yapımına’henüz başlanan
bir demiryolu hattını devralmaya ve alman
kredinin bir bölümünü hattın tamamlanması
için kullanmaya karar verdi. Önerilen
miktar yerel şirket hissedarlarının taleplerini
karşılamadı ve Eylül 1911’de bu
hoşnutsuzluk açık ayaklanmaya dönüştü.
10 Ekim’de Hankow’da, Sichuan olayı ile
hemen hiç ilişkisi olmayan bir komplonun
ortaya çıkarılması, Wuchang’daki askeri
birlikler arasında ayaklanmaya yol açtı. Bu
ayaklanma devrimin kesin başlangıcı olarak
kabul edilir. Ayaklanmacılar kısa zamanda
Wuchang’daki darphane ve cephaneliği ele
geçirdiler ve kentler birbiri ardına Mançular
ra karşı olduklarım ilan etmeye başladı.
Paniğe kapılan imparator naibi, meclisin bir
anayasa hazırlanması konusundaki talebini
kabul etti ve eski bir genel vali olan Yuan
Shikai’yi hanedanı kurtarması için göreve
çağırdı. Yuan kasımda başbakan oldu.
Yuan kararlı bir biçimde hareket edebilseydi,
ayaklanmayı bastırabilir ve kaçınılmaz
sonu geciktirebilirdi. Ama zamanı boşa
harcadı ve yıl sonunda 14 eyalet Mançulara
karşı olduklarını ilan etti. Birçok kentte
Mançu birlikleri katledildi; imparator naibi
görevinden uzaklaştırıldı. Nanjing’de geçici
cumhuriyet hükümeti kuruldu ve devrimcilerin
lideri Sun Yat-sen yurt dışından dönerek
cumhurbaşkanı seçildi.
Aralık ayında Yuan ateşkesi kabul etti ve
cumhuriyetçilerle görüşmelere başladı. Çocuk
İmparator Puyi, 12 Şubat 1912’de,
yönetimin halkın temsilcilerine ^devredildiğini,
cumhuriyetçi bir anayasanın hazırlanacağını
ve geçici bir hükümetin kurulması
için Yuan Shikai’ye tam. yetki verildiğini
açıklayan bir bildirgeyle tahttan uzaklaş425
Çin dilleri
tırıldı. Nanjing’deki yönetim, imparatorun
ömür boyu unvanını korumasını ve yüksek
bir ödenek almasını kabul etti: Sun Yat-sen,
ülkenin birliğini sağlamak için cumhurbaşkanlığından
ayrıldı ve yerine Yuan seçildi.
Cumhurbaşkanı yardımcılığına da devrimin
ilk günlerinde Wuchang’daki etkinlikleriyle
sivrilmiş olan Li Yuanhong getirildi. Nanjing
Parlamentosu Mart 1912’de geçici anayasayı
ilan etti ve hükümet nisan ayında
Pekin’e taşındı.
Cumhuriyet şaşırtıcı bir hızla ve oldukça
kolay bir biçimde kurulmuştu. Ama izleyen
yıllarda ulusal birlik yavaş yavaş dağılmaya
ve hükümet çökmeye başladı.