SÜRÜNGENLER (Reptilia)

SÜRÜNGENLER (Reptilia), Alm. Krıechtiere
Reptilien (m.pl.) Fr. Reptiles (m.pl.), Ing. Reptiles. Omurgalı
hayvanlann geniş bir sınıfı. Bu sınıf kertenkele, yılan,
kaplumbağa ve timsahları içine alır. Nesilleri tüken-
1 4 Rehber Ansiklopedisi
SÜRÜNGENLER
Omurgalı hayvanlar âleminin kalabalık bir sınıfını teşkil eden
sürüngenler, genel olarak yılan, kertenkele kaplumbağa vetimsah
gibi çeşitleri içine alır. Bu sınıfın en bariz özelliği değişken ısılı,
soğukkanlı hayvan olmalarıdır. Bu yüzden soğuk havalarda uyu­
şur ve toprağı donan bölgelerde kış uykusuna yatarlar. Besinlerini
birbirlerini veya diğer hayvanları yiyerek temin ederler. Hepsi
yumurtlayarak çoğalır. Bir kısmında yumurtaların anne karnında
iniş olan dinazorlar, ihtiyozorlar da bu sınıfta incelenir.
Bugün yeryüzünde yaşayan 7000 kadar türü
bilinmektedir. Vücutları pul veya kemiksi plaklarla
örtülüdür. Sürüngenlerin pulları üst derinin kornea
tabakasının kalınlaşmasından meydana gelir. Aralarında
bulunan yumuşak deri sayesinde gövdeleri
rahatça eğilip bükülebilir. Karın pullan ise çoğunlukla
birbirinin üstüne biner. Bu durum yılanlarda
açılması canlı yavru doğurma şeklinde görülür. Yumurtalarını
sıcak ve nemli topraklar üzerine bırakır, belli bir zaman sonra
yavrular bunları kırarak dışarı çıkarlar. Bütün sürüngenlerde deri
solunumu olmayıp, sadece akciğer solunumu vardır. Üst derileri
pullarla ve kemikleşmiş tabakalarla ört ülüdür.Bazıtürleri vücutları­
nın bir kısmını yenileme ve gömlek değiştirme öz elliğine sahiptir.
Koku alma duyuları çok gelişmiştir.
sürünmeye yardımcıdır. Kaplumbağa ve timsahların
vücutlarını örten kemiksi plakların yapısına alt deri
de katılır. Kaplumbağaların bağasını meydana getiren
plaklar birbirine kaynamıştır. Timsahlarda ise
birbirinden ayrıdır. Kertenkele ve yılanlarda pullu
deri büyümeğe mâni olduğundan zaman zaman atılarak
yenilenir. Bu duruma gömlek değiştirme denir.
Cansız pul ve levhalardan hasıl olan deri terlemeye mânidir. Vücut sıvılarının buharlaşmasını önler.
Sürüngenlerde ter bezi bulunmadığından kurak ve
sıcak bölgelerde rahatça yaşayabilirler. Hem yavru
hem de erginler akciğer solunumu yaparlar. Deri
solunumları yoktur. Yılan Ve yılansı kertenkelelerin
sol akciğerleri hava kesesine dönüşmüştür. Avlarını
yutarken gerekli yedek havayı da keseden kullanırlar.
Çift eşeylidirler. Yumurtlayarak ürerler. Yumurtalarını
nemli ve sıcak topraklara bırakırlar. Çok azında
yumurtalar ana kamında açıldığından yavrularını
doğururlar. Deniz kaplumbağaları kilometrelerce yol
kat ederek kumsallara çıkarak yumurtalarını kumlara
gömerler.
Değişken ısılı (soğuk kanlı) hayvanlardır. Vücut
ısılarını yükseltmek için güneşlenir veya sıcak taş ve
topraklara uzanırlar. Soğuk havalarda uyuşurlar.
Toprağı donan soğuk iklim bölgelerinde sürüngenlere
rastlanmaz. Kış uykusuna yatarlar. Aşırı sıcak
havalarda serin yerlere çekilerek yâz uykusuna da
yatarlar. Yedikleri besinlerden hemen hemen hiç ısı
elde etmezler. Fazla vücut ısısına ihtiyaç duymadıklarından
rahatça bir yıl gibi uzun bir süre açlığa dayanabilirler.
Bazılarının kopan parçaları yenilenir.
Böbrekleri su kaybını önlemek için ürik asit boşaltı­
mına uygun yapıdadır. Sidik keseleri bulunmaz.
Boşaltım ürünleri doğrudan dışkılıkla atılır. Yılan ve
kertenkelelerin yürekleri iki kulakçık ve yarım bir
perde ile ayrılmış iki karıncıktan meydana gelir.
Karıncıklarda temiz ve kirli kan birbirine karıştı­
ğında vücutlarında karışık kan dolaşır. Timsah ve
kaplumbağaların karıncıklarında perde tamdır.
Yürekleri dört gözlüdür. Sol kısımda temiz, sağ
kısımda kirli kan bulunur. Buna rağmen sol ve sağ
karıncıktan çıkan aort kökleri yüreğin hemen önünde
panizza kanalı vasıtası ile birleştiklerinden vücutta
kısmen karışık kan dolaşır. Koku alma duyuları çok
kuvvetlidir. Yılan ve kertenkeleler en hafif kokuları
bile dilleriyle idrak edebilirler. Dillerine sinen koku
damaktaki duyu organı hücrelerine aktarılır. Tükrük
bezleri gelişmiştir. Bazılarında zehir bezlerine dönüş­
müştür. Üst ve alt göz kapakları mevcuttur. Bazılarında
kapaklar birleşerek gözü saydam bir kapak gibi
örterler. Bu tiplerde göz ile kapak arasında bir sıvı
bulunur. Yurdumuz timsah dışındaki sürüngenler
bakımından zengindir.