DİCLE NEHRİ

Aim. Tigris (m), FR. Tigre (m), ing.
Tigris River, Kaynakları Anadolu’dan doğan, Türkiye’
de birçok kolları olan ve Irak topraklarına geçip o rada
Fıratla birleşerek Ş attülarap’ta Basra körfezine dökülen
nehir.
Uzunluğu 1900 km. (Bunun Türkiye topraklarında
kalan kısmı 523 km.) Dicle, Güneydoğu T oroslar’da
Maden dağları kesiminde, H a z a rb ab a dağının güney
tarafında Yıldı zhan yanındaki bir kaynaktan çıkarEskiden H a z a r gölünden beslenirdi. Şimdi gölle bağlantısı
kesilmiştir. Kaynaktan çıktıktan sonra Maden kasabası
önünden geçerek, Maden çayı adını alır ve
güneydoğuya doğru d a r ve derin vadilerden geçip
Diyarbakır şehrinin bulunduğu lav sahanlığının doğu
kesmine parelel akar. Burada nehir vadisinin tabanı 600
m.ye iner. Diyarbakır’ın güneyinde 8 km. mesafede
doğuya yönelir. Bundan sonra kuzeyden Toros dağlan
yamaçlanndan inen başlıcalan Anbarçayı, Kuruçay,
Pamukçayı ve Hazroçayı, Batman ve G arzan sularını
alır. Güneyden de Mardin eşiğinden inen sel yatakları
Göksu ve Savur çayı Dicle’ye katılır. Raman dağının
güney eteklerinde dar boğazlardan geçerek Botan suyu
ile birleşerek onun doğrultusunda güneye döner.
Dicle nehri, güneye doğru akarken Cizre kasabasının
önünden H ab u r suyu kavşağına k adar 40 km. uzunlukta
Türkiye-Suriye arasında sınırı meydana getirir.
Habur suyu ile birleştikten sonra Irak topraklanna
girer. Dicle, Irak toprağında çöküntü çukurdan akarak,
dar boğazları aşar Musul’da Büyük ve Küçük Z ap sularıyla
birleşir. Mezopotamya ovasına iner, bundan sonra
Bağdat yakınlarında F ıra t’a 35 km. yaklaşır. Buradaiki kısımdır. Esas itibariyle hibe şeklinde anlaşılması
gereken bu yardımlar, bazen uygun vadeli ve düşük
faizli veya sonradan iade edilmek kaydıyla alınan askerî
malzeme, araç ve gereçler de olabilir. Bağlantılı yardımlar
şarta bağlıdır. (Yani yardımı yapan ülke kendi
lehinde bazı şartlar koşar (Üs verme, savaşa girme,
belirli ülke veya ülkelerle ilişiği kesme gibi) ve bunlar
yerine getirildikten sonra yardımı ta ahhüt eder. Bağlantısız
yardımlar ise şarta bağlı değildir. Ama unutmamak
lâzımdır ki, hiç bir devlet veya devletler çıkarları olmadan
yardımı düşünmez.
Meselâ İkinci Dünya Savaşında ABD, İngiltere ve
Rusya’ya çok miktarda tank ve uçak yardımında bulunmuş;
harpten sonra da Avrupa ülkelerine Marşal yardımı
adı altında, daha sonraları Trumon Doktrini adı altında
Türkiye dahil olmak üzere askerî yardımlarına devam
etmiştir.
Türkiye ayrıca Federal Almanya, Kanada ve İtalyadan da askerî yardımlar almıştır