BURSA CAMİLER

Camiler:
Osmanlılar, Selçuk san’at ve mimarisine kendi
görüş ve maharetlerini katarak Bursa tipi mimari meydana getirmişlerdir. Buna (Bursa mektebi)denir. Çinicilik,
ağaç pymacılık ve duvarlardaki nakışçılık da çok
ileri bir san’kt zirvesine çıkmışlardı. Osman Gazi zamanında
Bursa henüz feth edilmemiş olduğundan Osman
Gazi sadecq 2 gözetleme kulesi yaptırmıştır. Şu anda bir
ilkokulun temeli olup, Molla Arab (Balabancık) denilen
yerdedir. Mtikürtlü Hamamı karşısındaki ise yok
olmuştur/rmrhan Gazi zamanında yapılan câmi ve mescidler:
İjJ
OrhanJ/Cârnu: Ters (T) biçiminin ilk modelidir. Çift
kubbeli,/ffijjyaı/eyvanlı, dışta iki oda ve bir revaklıkdır.
Kitabestfcataftı Mejımed zamanında Bâyezıd Paşa tarafın
d an fkm\y
^ ^ a tfd in /C âm ik ^ h a f l’^ z i’nin kardeşi, Alâaddin
Bej^yaptımııştır. K tİ. bubbali tonozlu bir revakı ve önünde
klasik çeşmiKİ’Dulu/an bir camidir.
Ahi Haşan I^ecidi: ffîş&i O /iap a ia r semtindedir.
Maalesef bugün ev oI^hîk JmMaaılniaktadır. Edebali’
nin kardeşinin oğludur. Bpfsa’ı<ın/fethinde kale burcuna
bayrağı ilk diken ve /ButspZyiTlîilt giren bu
akıncıdır. Çobanbey, Gazi Aktiımn^Lalaşahm ve-btflüfer
Hatun Mescidleri bugün yoktur. J / / / 1
Murad Hüdavendigâr devri câmileri: / / /
Hüdavendigâr Camii: Çekirgededir. M t katiycâmi ve
üst katı medresedir. Medresede 12 oda vardır^Şahadet
Câmii: Hisar içinde büyük bir câmidir. 1854 zelzelesi ile
zarar gören câmii Vali Mahmud Celâleddin Paşa tamir
ettirmiştir. Kavaklı Mahallesindeki Câmi ile Muradiye’
de Koca Naib Camiini Kadızade-i Rumî(Sâlahaddin
Musa bin Mehmed bin Kadı Mahmud) yaptırmıştır. Bu
zat Bursa’da 40 sene kadılık yapmıştır. Molla Fenari
hazretlerinden ders almıştır. İran’a gitmiş ve İranlılar
(Molla Zade-i Ekber) derler.Uluğ Bey’e muallimlik yapmıştır.
Uluğ Beyin kurduğu rasathanede emeği vardır.
Yıldırım Bayezid’in düğününde kafile başkanlığı yapmıştır.
Her iki câmi tek kubbelidir.
Kavaklı Mahallesindeki Câmiin önündeki yaşlı
çınarın Orhan Gazi devri erenlerinden “Baba Sultan”
dikmiştir. Hayreddin Paşa Câmii: Çancılarda olup
sadece minaresi kalmıştır. Nilüfer Hatun Câmii:
Hıdırlık’tadır. Murad Hüdavendigârın kızı yaptırmıştır.
İzzeddin Câmii: Pınarbaşmdadır. Emin İzzeddin
Yıldırım Câmii, 1399-1400 tarihinde Sultan Yıldırım Bayezıd
tarafından yaptırılmıştır. İki minaresi de zamanla yıkılmıştır.
Câmii gövdesinden ayrı olarak inşaa edilen, altı şadırvanlı Demirtaş
Câmii minaresi değişik bir sanat özelliği gösterir.
tarafından yaptırılmıştır. Minaresi yenidir. Eski karakteri
kaybolmuştur. Kara Ali Câmii: Yerkapıdadır. İznik
fethinin kahramanı Kara Timurtaş Paşa’nın babası yaptırmıştır.
Moloz taştan yapılmıştır. Kubbesi çökmüştür.
Yıldırım Devri Câmileri:
Yıldırım Câmii: Yıldırım semtinde büyük bir câmidir.
Orhan Gazi devrinde başlayan kanatlı câmi tipindedir.
Sanat değeri çok yüksektir. Ali Paşa Camii: Ali Paşa
semtindedir. Çandırlı Kara Halil’in oğlu Yıldırım
Bâyezid’in veziri Ali Paşa yaptırmıştır. 1854 depreminde
zarar görmüştür. Çandarlı Kara Halil, Bursa’nm
ilk kadısı, ilk kazasker ve ilk Osmanlı veziridir. Demirtaş
Câmii: Demirtaş semtindedir. Minaresi câmiden ayrıdır.
Altı şadırvan üstü minare olarak şöhretli bir eserdir.
Kara Timurtaş Paşa’nın oğulları yaptırmıştır. Ertuğrul
Câmii: Üstü çatı ve kiremit, tek kubbe esasına göre
yapılmış bir eserdir. Yıldırım Bâyezid’in oğlu Ertuğrul
adına yapılmış, kabri yanındadır. Gazi Timurtaş Mescidi:
Çakırhamam karşısında idi. Bugün yoktur. Molla
Fenârî Câmii: Çok ziyaret edilen Molla Fenârî (Mehmed
bin Hamza bin Mehmed Şemseddin) “ 1331-1429”
Osmanlı Devletinin ilk şeyhülislâmıdır. 100’den fazla
eseri vardı. Hüdavendigâr ve Yıldırım Bayezid devrinde
yaşamıştır. Emir Sultan Hazretleri (k.s.) ile yakın dostluğu
vardır. Mübarek kabirleri câmiin avlusundadır.
Câmi Aydede semtindedir. Mehmed Şah Fenâri Molla
Fenâri hazretlerinin oğludur. 18 yaşında Edirne’de
müderrislik yaptı. 1429’da da vefat etti. Kabri babasınınyanındadır. Somuncubaba Câmii ve Fırını: Molla Fenârinin
alt kısmında tek kubbeli klasik bir mesciddir. Bir
çift fırını ve çilehanesi yanındadır. Somuncubaba
Ulucâmi’nin açılışında ilk namazı kaldıran ve kürsüde
ilk vaazı veren zattır. Kerametinin anlaşılması üzerine
Bursa’dan Aksaray’a gitmiştir. Ulucâmi: Bursa’nm her
tarafından görülen büyük bir câmidir. Yıldırım Bâyezid
yaptırmıştır. İki minareli, 20 kubbeli, ortasında büyük
bir şadırvan bulunur. Minberi ceviz ağacından oyma ve
geçmeli şaheser bir yapıdır. Duvarları İslâm harflerinin
en güzel örnekleri ile baştan başa yazılıdır. Duvarlarında
87 sabit ve 105 levha olarak 192 yazı vardır.
Kıymetli levhalarla süslüdür. Hergün birçok yerli ve
yabancı turist ziyaret etmektedir. Yeşil Bursa’nın
zümrüt göğsünde bir elmas gibi süsleyen Ulu C amii,
Yıldırım Bayezid yaptırmıştır. 1396 Niğbolu Savaşını
kazanan Yıldırım Bayezid, ganimetlerle 20 câmi yapacağını
vaad eder. Emir Sultan hazretleri 20 câmi yerine
20 kubbeli bir câmi yapmasını söyler. Sınırlarını rüya
aleminde Emir Sultan hazretleri tesbit eder.
Moğol, Karaman istilâları, zelzele, şiddetli lodos ve
yangınlarla zararlar görmüşse de tamir edilmiştir.
Çelebi Sultan Mehmed Devri câmileri:
Yeşil Câmii: Şaheser câmi ismiyle de anılır. Planını,
çinilerini, nakışları ve san’at değerini tarif ve tasvir etmek
çok zordur. Osmanlı Devletinin ikinci kurucusu Çelebi
Mehmed Sultan 1421’de yaptırdı. Nefis İznik çinileriyle
süslüdür. Çinilerde hakim renk yeşildir. Mimarı Hacı
İvaz Ağadır. Selçuk Hatun Câmii: Çelebi Sultan
Mehmed’in kızları Selçuk Hatun ve Hafsa Hatun tarafından
yaptırılmıştır Bedreddin Câmii: Dış kapı üzerinde
kalan duvarındaki tuğlalarla yapılmış motiflerin
benzeri yoktur. San’at değeri çok yüksektir.
II. Murad Devri Câmileri:
Muradiye Câmii: Muradiye semtinin büyük câmiidir.
Beş tane küçük revak kubbeli, iki büyük, yanlarında
birer tane de küçük kubbeli, kanatlı câmi tiplerindendir.
Dıştaki cephe duvarı tuğla ve çini ile süslü, içi kısmen
çini ile kaplı sade bir câmidir. Abdal Câmii: Mutasavvıf
abdal Mehmed adına Başçı Hacı İbrahim yaptırmıştır.
Câmi karşısındaki türbesini Sultan Murat yaptırmıştı.
Hayatı menkıbeleşmiş bir akıncıdır. Zeyniler Câmii:
Tek kubbeli son cemaat revakı bulunan bir câmidir. Bu
cami etrafında büyük zatların kabirleri vardır.
Abdüllâtif-i Kutsi, Hızır Bey, Molla Hüsrev ve Molla
Hayali’nin kabirleri buradadır. Abdullâtif-i Kutsi (İbn-i
Ganem El Makdisi El Sugi) Horasan’dan gelmiştir. 7
eseri vardır. 1452’de vefat etmiştir. Molla Hayali (Mevlâna
Şemseddin Ahmed) Hızır Beyden ders almıştır. Filibe,
İznik müderrisliği yapmıştır. Kelâm, mantık ve fıkıh
bilginidir. 33 yaşında 1480’de vefât etmiştir. Molla Hüsrev
Fatih’in kazaskerliğini ve İstanbul’un ilk kadılığını
yapmıştır. Âlim ve büyük bir velidir. Çok sayıda eseri
vardır. “Dürer ve Gürer, mir’at ul-usûl” İslâm Hukuku
(fıkıh) için kaynak eserlerdir. Kabri Zeyniler
Câmii yanında kendi medresesinin avlüsundadır. 1481’
de vefât etmiştir.
Fatih Sultan Mehmed Han devri câmileri:
Fatih devrinde büyük câmi yapılmamıştır. Yıldırım
Bayezid’in yaptırdığı Ebu İshak Câmii yenilenmiştir.
Zeyniler Câmii civarındaki mübarek zatların kabirlerine
hürmeten çeşme yaptırıp su getirmiştir. Fatih devrinde
Tuzpazarı (1479), Velidi Habib, Veledi Harir
(Akbıyk), Veli Şemseddin, Nalbantoğlu, Karaşeyh,
Namazgâh, Omurbey (Umurbey), Şible, Yiğit Köhne,
Kiremitçi, Koca Taşkır, Mahsem, Hacılar, Hacı Seyfeddin,
Hoca Tayyib, Arap Mehmed, Kamberler (1456),
Ahmed Dai (1471) ve Acem Reis câmileri yapılmıştır.
Akbıyık’ın İstanbul fethinde büyük hizmeti olmuştur.
İstanbul Sultan Ahmed yakınındaki Akbıyık mahallesi
bu zata hürmeten verilmiştir. Ulu Câmi yakınında
kendi ismini taşıyan mahallede evinin bahçesindeki türbesi ahşaptır, umur Bey büyük bir kumandan olup,
1460’da vefat etti. Açık türbesi Umur Bey Cânıii
avlusundadır.
İkinci Bayezid Devri Câmileri:
Molla Arab Koca Hanı Mescidi, Piremir, Simkeş,
Sülüklü, Kayan, Konevi, Meydancık, Hacı Sevinç câmileri
yapılmıştır. Molla Arap (Vaiz Muhammed bin Ömer
bin Hamza bin İvaz) aslen Türktür. Molla Arab ismi
Mısır’da Hadis alimi Süyûti’den ve Şabi’den ders aldığı içindir.
“Nihaye” isimli fıkıh eseri meşhurdur. Ehli Sünnet
alimidir. Yavuz Sultan Selim ile Çaldıran savaşına
katılmış, askare va’z ederek cesaret vermişdir. Çok sayıda eseri
vardır. Üsküp ve Bursa’da câmi yaptırmıştır. Pir Emir
Buhara’dan gelmiştir. 1532’de vefat etmiştir. Adına
yapılan câmi yanındaki türbede yatmaktadır. Menkıbeleri
çoktur. Emir Sultan Câmii: İstanbul’da iki Fatih
Câmiinin küçük bir benzeridir. Câmi ve türbeyi ilk yaptıran
Emir Sultan Hazretlerinin (k.s.) eşi ve Yıldırım
Bayezid’in kızı Hundi Hatundur. Aynı türbede Hundi
Hatun ve oğul ve kızlarının da kabirleri vardır. Üçüncü
Selim 1804’de câmiyi restore ettirmiştir. Câmi ile türbe
arasında şadırvanlı geniş bir avlu vardı. Câmide ahşap
kısımlar hakimdir. Yüksek tek kubbe ile üç kat
pencerelidir.
Emir Sultan (Şemseddin Mehmed Ali, El Hüseyin,
El-Buhari) Buhara’da doğmuş olup, Evlâd-ı Resûl (seyyid)
dir. Peygamber efendimiz’in (s.a.v.) manevi emirleri
ile Bursa’ya gelmiştir. Yıldırım Bayezid’in kızı
Hundi Hatun ile evlenmiş olup, 1430’da vefat etmişlerdir.
Çok büyük hizmetler ifa etmişlerdir. Câmi ve türbesi
Bursa’da en çok ziyaret edilen yerdir.
Üftade Câmii: İstanbul klasiği eseridir.*158l ’de
Üftazade Mehmed Muhiddin yaptırmış ve depremden
yıkılınca torunu İbrahim yenilemiştir. 1869’da Rıza Paşa
ahşap kısımları tamir etmiştir. Yanındaki türbede 9
kabir vardır. Kabirlerde Üftade Hazretleri (k.s.) oğul ve
torunları Mustafa, Mehmed ve Hayreddin vardır.
İsmail Hakkı Tekkesi: 1722’de yapılmış, sonra câmi
haline gelmiştir. Diğer Câmiler: Şükraniye, Vefîkiyye
Paşa, Sadi Fakih, Selimzade, Kara Çelibi, Konevi,
Mantıcı, Enbiye Mes’ud Makramavi, Mecidiye, Güngörmez,
Hayriye, Hüsameddin, Çırpan, Rusçuk,
Ahmer Paşa ve Fenârî câmileridir.Cumhuriyet Devrinde
çoğu yeni yerleşim merkezlerinde olmak üzere birçok cami yapılmıştır.