ALTINCI FASL

A llah ü teâlâ, S ûr ü fü rü ld ü k d e n so n ra, kıy âm etin k o p m a ­
sını m u râ d b u y u rd u ğ u v ak t, d ağ lar uçar, b u lu tla r gibi y ü rü ­
m eğe b aşlar. D enizlerin b a ’zısı b a ’zısına taşar. G ü n eşin n û ru
giderek sim siyâh olur. D a ğ la r to z h âline gelir. A lem ler biribirine
girer. Y ıldızlar, dizili incinin k o p u p dağıldığı gibi olur.
G ö k le r gülyağı gibi erir ve değ irm en d ö n e r gibi d ev erân ed er
ki, şiddetli bir şeklde h arek et eder. B a’zı kerre to p la n ır, b a ’zı
kerre de d ü m d ü z o lur. A llah ü teâlâ, göklerin p a rç a p a rç a
o lm asın ı em r eder. Y edi k a t yerde ve yedi k a t g ö k d e ve k ü rsîd e
diri o la ra k kim se kalm az. H e r canlı vefât etm iş o lu r ve eğer
rû h â n î ise, rû h u gitm iş o lur. A llah ü teâlân ın v arlığ ın a ve birliğine
in a n a n her tü rlü varlık ö lür. Y erde taş taş ü stü n d e kalm az.
G ö k le rd e hiç canlı kalm az.
A llah ü teâlâ ilâhlık m a k â m ın d a tecellî b u y u ru p , yedi k a t
gök leri sağ k u d re t eline ve yedi k a t yeri sol k u d re t eline alıp d er
ki: (Ey alçak dünyâ! Senin içinde rablıkda’vâsı edenler ve ahmakların
rab tanıdıkları âcizler nerededir ve senin güzellik ve letâfetinle
aldatdığın ve âhıreti unutdurduğun kimseler nerededir?)
B u n d an so n ra k a h r, yok edici kuvveti ve h ikm eti ile iftih a r
eder. S o n ra, M ü ’m in sû resin d e m eâlen, (Mülk kimindir?) der.
H iç kim se cevâb verm ez. K a h h â r o lan A llah ü te â lâ kendi
k en d in e m eâlen (Vâhid ve kahhâr olan cenâb-ı Allahındır)
b u y u ru r.
B u n d an so n ra evvelkinden d a h â b ü y ü k b ir irâd e ve
k u d ret-i ilâlıiyye açığa çıkar. Bu d a, yedi k a t gökleri b ir k u d re t
p a rm a ğ ın a ve arzını b ir k u d ret p a rm a ğ ın a alm asıd ır. S o n ra
m eâlen (Ben azîmüşşân, Melik-ü deyyâmm [Y a’nî kıyâm et
g ü n ü n ü n tek h âk im i ve sâhibiyim ]. Benim verdiğim rızkı yiyip
de, bana ortak koşanlar ve benden gayrı putlara ibâdet edenler
nerededirler? Şol kimseler ki, benim verdiğim rızk ile kuvvetlenip
de âsî olurlar. Cebbâr ve zâlim ler nerededirler? Kibrlenen ve
— 30 —
öğünenler nerededirler? Şimdi mülk kimindir?) b u y u ru r. B una
cevâb verecek kim se b u lu n m az. H a k sü b h â n e h u ve teâlâ,
m u râ d etdiği b ir zem an k a d a r bekler, sessizlik o lu r ki, o zem an,
A rş-ı a ’lâd an m ak âm -ı eh âdiyyete k a d a r d ü şü n en ve g ö rü n en
bir nefs yokdur. Zirâ cenâb-ı H ak , hûrî ve gılm ânın da C ennetlerinde
rû h la rın ı k ab z etm işdir.
B u n d an so n ra A llah ü teâlâ, C eh en n em derek elerin d en ,
ç u k u rla rın d a n o lan S a k a rd a n b ir k ap ı açar. O ra d a n ateş fışkı­
rır. İşte bu ateş, h er şeyi yakdığı gibi, o n d ö rt denizi k u ru tu p ,
y ery ü zü n ü k a p k a ra ed er ve gökleri sarı zeytinyağı y â h u d erim iş
b a k ır gibi b ir hâle k o y ar. S o n ra, ateşin şiddeti göklere yakın
o ld u ğ u v ak t, A llah ü te â lâ öyle b ir dehşet ile m e n ’ ed er ki,
tem âm en söner. A teşd en hiç eser kalm az.
B u n d an so n ra , A lla h ü te â lâ hazretleri, A rş-ı a ’lân ın hazî­
nelerin d en birini açar. O n d a h ay ât denizi v ard ır. Bu deniz,
A llah ü teâlân ın em ri ile y er üzerine şiddetli y ağ m u r yağdırır.
Y ağ m u r, o derece d ev âm ed er ki, y ery ü zü n ü k ap lay ıp , k ırk
arşın k a d a r y u k arı yükselir. O zem an , to p ra k o lm u ş o la n in san ­
la r ve h ay v an lar, o t gibi biterler. Z îrâ, hadîs-i şerîfde b u y u ru ld u
ki: (İnsan kuyruk sokumu kemiğinden yaratılmışdır. Sonra yine
ondan yaratılacakdır). D iğ er b ir hadîs-i şerîfde (Kişinin her yeri
mahv olup çürür. Lâkin kuyruk sokumu kem iği çürümez. İnsan
ondan çıkmışdı. Yine ondan iâde olunur.) b u y u ru ld u . [B u k u y ru k
so k u m u kem iği o m u rg a n ın son kem iğidir.] N o h u d k a d a r bir
k e m ik d ir ki, içinde iliği olm az.
C a n lıla r ve b ü tü n p a rç a la rı, m ez â rla rın d a yeşil o t gibi
biter. H ep o k em ik d en n eş’et ederler. B a’zısı b a ’zısına girm iş ağ
ö rg ü sü gibi d o lan m ış o lu r ki, b irin in başı diğerinin o m u z u n d a ,
ö b ü rü n ü n eli, d iğerinin sırtın d a o la ra k in san ın ç o k lu ğ u n d a n
böyle girift o lu rlar. A llah ü te â lâ K a f sûresinin d ö rd ü n c ü âyetin
d e m eâlen (H akîkaten biz biliriz ki, arz onlardan birini noksan
etm ez. Zîrâ, bizim indimizde mahfuz kitâb vardır. Ya’ni biz
yaratdıklarımızın hepsini biliriz) b u y u ru r.
Bu dirilm ek hâli te m â m o lu n ca, h esâb üzere, sab î, yine
sab id ir. İh tiy âr, yine ih tiy ârd ır. O lg u n y aşd a o lan lar, yine öyledir.
Yiğit o la n la r yine d elik an lıd ır. Y a’nî F e n â âlem i o lan d ü n ­
y âd a n B ekâ âlem i o la n âh ıre te geçdikleri zem an y a ’nî ö lü rk en
ne hâldeyseler, yine o sû re t ile dirilirler. A llah ü teâlâ, A rş-ı
a ’lân ın altın d a b ir la tîf rü z g â r esdirir. Bu rü z g â r y ery ü zü n ü
b a şta n b a şa k ap lar. Y eryüzü to z gibi ince k u m h âlin e girer.
— 31 —
B u n d an so n ra , A llah ü teâlâ, İsrâfıl «aleyhisselâm »ı d iriltir.
K u d ü s şeh rin d ek i m ü b â re k ta şd a n sûr ü fü rü lü r. Sûr, n û rd
a n b o y n u z gibi b ir m a h lû k d u r ki, o n d ö rt p a rç a d ır. Bir
p a rç a sın d a k a ra d a o lan h a y v a n la rın ad ed in ce d elikler v ard ır.
K a ra d a o lan h a y v â n â tın rû h la rı o n la rd a n çıkar. A rı sesi gibi
sesler işitilir. Y erle gök arasın ı d o ld u ru r. S o n ra h er bir rû h
k endi cesedlerine girerler. H a k sü b h â n e h u ve teâlâ b u n la ra
k endi cesedlerini ilh âm eder. H a ttâ d a ğ la rd a ölm üş o lan , vahşî
h ay v an ların ve k u şların yim iş o ld u ğ u in san ların rû h la rı, kendi
cesedlerini b u lu r. N itekim A llahü teâlâ Z ü m er sûresinin altm ış-
ikinci âyetinde m eâlen (Kıyâmetin yok edici sûrundan sonra,
ikinci bir sûr üflenir. Bu sese bütün beşeriyyet tâbi’ olur. Bu emr
ile kalkıp, hâzır olurlar) b u y u ru r.
İn sa n la r k a b rle rin d e n ve y an ıp kül o ld u k ları, çü rü d ü k leri
yerlerden k a lk d ık la rı v ak t g ö rü rle r ki, d a ğ la r atılm ış p a m u k
gibi, d enizler susuz kalm ış, y er ise, k endisinde ne iğrilik, ne de
y ü k seklik var. H epsi d ü m d ü z o lm uş, b ir kâğ ıd sahîfesi gibi
g ö rü n ü r. İşte in san lar, k ab rlerin in üzerine o tu rd u k la rı v ak t,
u ry ân o larak , h er ta ra fa h ay ret ve düşünceli b ir şeklde b a k a rlar.
N itekim , hazret-i P e y g am b er « sallallahü aleyhi ve sellem »
sah îh o lan hadîsde: (İnsanlar her biri elbisesiz olup, hepsi çıplak
ve sünnetsiz oldukları hâlde haşr olunurlar) b u y u ru r. F e k a t g u rb
ette elbL esiz o la ra k vefât etdi ise, o n la ra C en n etd en elbise
getirilir ve giydirilir. Ş ehîdlerin ve sü n n et-i seniyyeye [ya’nî
ah k â m -ı islâm iy y ey e]tu tu n u p vefât etm iş o lan ların iğne deliği
k a d a r elbisesiz yeri kalm az. Z îrâ P ey g am b erim iz « sallallahü
aleyhi ve sellem »: (Ey ümmetim ve Eshâbım! Siz ölülerinizin
kefeninde mübâlaga ediniz! Zîrâ, benim ümmetim kefenleriyle
haşr olunurlar. Hâlbuki şâir ümmetler çıplakdırlar) b u y u rd u . Bu
hadîs-i şerifi E b û S üfyân « ra d ıy a lla h ü a n h » riv â y e t eyledi. Yine
P ey g am b erim iz «sallallah ü aleyhi ve sellem » b u y u rm u şd u r ki:
(Ö lüler kefenleri ile haşr olunur).
B ir h a sta n ın , ö lüm h âlin e gelince, b a n a filân elbisem i
giydirin dediğini işitdim . İstediğini giydirm ediler. T â ki, üzerin
d e b ir kısa gö m lek o ld u ğ u h âld e vefât etdi. B aşk a hiç kefen
de b u lu n m ad ı. B irk aç g ü n so n ra , rü ’y âd a g ö rü ld ü . Ü zü n tü lü
idi. (S an a ne oldu?) diye süâl o lu n d u k d a ; (B enden, istediğim
elbiseyi m en etdiniz. Beni b u kısacık göm lekle h a şr o lu n m a ğ a
terk eylediniz) dedi.
— 32 —
in san v arsa, o d ü â sebebiyle b o ğ u ld u . B u n u n için, A llah ü
te â lâ d a n u ta n ırım . F e k a t siz, İb râ h îm aleyhisselâm a gidiniz ki,
o h alîlu llah d ır. A llah ü teâlâ H ac sûresinin son âyetinde m eâ­
len, (İbrâhîm «aleyhisselâm » siz dünyâya gelmezden evvel, size
müslimân diye ism verdi) b u y u rd u . Belki o size şefâ’a t eder) der.
Y ine evvelki gibi a ra la rın d a bin sene d a h â k o n u şu rla r.
S o n ra, İb râ h îm aley h isselâm a gelirler. (E y M ü slim ân ların
b ab ası! Sen o zâtsın ki, A llah ü teâlâ, seni k en d in e halîl, d ost
eyledi. Bize şefâ’a t eyle! A llah ü teâlâ, m a h lû k a t a ra sın d a , h ü k ­
m ü n ü versin) derler. İb râ h îm «aleyhisselâm » o n la ra : (B en d ü n ­
y âd a üç kerre kinâye söyledim . B u n ları söyliyerek din y o lu n d a
m ü câd ele etdim . Ş im di, A lla h ü te â lâ d a n bu m a k â m d a şefâ’at
izni istem ek d en u ta n ırım . Siz M û sâ aleyhisselâm a gidiniz.
Z îrâ, A llah ü teâlâ o n u n la k o n u şd u ve k endisine m a ’nevî y a k ın ­
lık gö sterd i. O , sizin için şefâ’at eder) b u y u ru r. B u n u n üzerine
yine bin sene d u ra ra k birbirleriyle istişâre ederler. F e k a t bu
z e m a n d a hâlleri gâyet güçleşir. M ah şer yeri ise, çok d aralır.
S o n ra M û sâ aley h isselâm a gelip, d erler ki; (Y â İb n i İm rân ! Sen
o zâtsın ki, A llah ü te â lâ seninle k o n u şd u . S an a T ev râtı indirdi.
H esâbın başlam ası için bize şefâ’a t eyle! Z îrâ b u ra d a d u rm a ­
m ız çok uzadı. İzd ih âm p ek ziyâdeleşdi. A y a k la r birbirleri
ü zerine b irikdi). M û sâ «aleyhisselâm » o n la ra d e r ki: (B en,
A llah ü teâlây a, âl-i F ir’av m n senelerce h o şlan m ıy acak ları şeylerle
cezâlan d ırılm ası için d ü â etdim . S o n ra gelenlere ibret
o lm a la rın ı ricâ eyledim . Şim di şe fâ ‘a t etm eğe u ta n ırım . F e k a t,
C en âb -ı H a k ra h m e t, m ağ firet sâh ib id ir. Siz îsâ aleyhisselâm a
gidiniz. Ç ü n k i y akîn cihetiyle resûllerin en esah h ı, m a ’rifet ve
z ü h d cih etin d en , en efdali ve h ik m et cih etin d en en ü stü n ü d ü r.
Size o şefâ’at eder) b u y u ru r. B u n lar, a ra la rın d a bin sene m üşâ-
vere ederler. H â lb u k i, o n la rın sık ın tıları d a h a ziyâde olur.
S o n ra îsâ aley h isselâm a gelirler. D erler ki: (Sen A llah ü
teâlân ın rû h u ve kelim esisin, A llah ü teâlâ senin için Âl-i Im râ n
sû resin in kırkbeşinci ây etin d e m eâlen (Dünyâda ve âhıretde
«Vecîh» ya’nî çok kıym etli) b u y u rd u . Bize R ab b in d en şefâ’at
eyle!) îsâ «aleyhisselâm » b u y u ru r ki: (B enim kavm im , beni ve
a n n em i A llah d an b aşk a ilâh ittih âz eylediler. N asıl şefâ’at ederim
ki, b a n a d a ib âd et etdiler. Ve b a n a oğul ve A lla h ü teâlây a
b a b a ism ini verdiler. F e k a t, siz g ö rd ü n ü z m ü ki, birinizin
kesesi olsun d a, içinde n afakası olm asın. Ve ağzı da m ü h ü rlü
o lsu n . O m ü h rü b o z m a d a n o n a fa k a y a vâsıl o lsun. P ey g am b er—
41 —
lerin en ü stü n ü ve so n u n c u su M u h am m ed e « sallallahü teâlâ
aleyhi ve sellem » gidiniz. Z îrâ O , d a ’vetini ve şefâ’atini üm m eti
için hâzırladı. Ç ü n k i, kavm i o n a çok kerre ezâ etdiler. M ü b â ­
rek alnını y ard ılar. M ü b â re k dişini kırdılar. K endisine delilik
isn âd etdiler. H â lb u k i, o yüce P ey g am b er «sallallahü aleyhi ve
sellem », o n ların iftih âr cih etin d en en iyisi ve şeref cih etin d en en
yükseği idi. O n la rın te h am m ü l o lu n m ıy acak ezâ ve cefâların a
m u k âb il, Y û sü f aleyhisselâm ın k ardeşlerine söylediği (Şimdi
sizin, başınıza kakmak yokdur. Erhamürrâhimîn olan Cenâb-ı
Allah, size m ağfiret eder) m eâlindeki âyet-i kerim e ile cevâb
verirdi. îsâ aleyhisselâm , P eyg am b erim izin « sallallahü aleyhi
ve sellem » faziletlerini a n la tır, hepsi M u h am m ed aleyhisselâm a
b ir an evvel k av u şm ak ister.
H em en M u h a m m e d aleyhisselâm ın m inberine gelirler.
D erler ki: (Sen h ab îb u llah sın ! H a b îb ise, v âsıtaların en fâidelisid
ir. Bize R ab b in d en şefâ’at eyle! Z îrâ, P ey g am b erlerin birincisi
o lan  dem aleyhisselâm a gitdik. Bizi N û h aleyhisselâm a g ö n ­
derdi. N û h aleyhisselâm a gitdik. İb râh îm aleyhisselâm a g ö n ­
d erd i. İb râh im aleyhisselâm a gitdik. M û sâ aleyhisselâm a
g ö n d erd i. M û sâ aleyhisselâm a g itdik. îsâ aleyhisselâm a g ö n ­
derd i. îsâ aleyhisselâm ise, size g ö n d erd i. Y â R esûlallah «sallallah
ü aleyhi ve sellem »! Senden so n ra gidecek b ir yer y o k d u r).
R esûlullah « sallallah ü aleyhi ve sellem » efendim iz:
(Allahü teâlâ izn verir ve râzı olursa, şefâ’at ederim) b u y u ru r.
(Surâdikât-i celâl), y a ’nî celâl perdesine varır. A llah ü teâ-
lâ d a n şefâ’at için izn ister. K endisine izn verilir. P erd eler kalk
ar. A rş-ı a ’lây a girer. Secdeye k a p a n ır. Bin sene secdede
d u ru r. B u n d an so n ra , cen âb -ı H a k k ı b ir h a m d ile h a m d ed er ki,
âlem y a ra tıld ığ ın d a n beri, hiç kim se, A llah ü teâlây ı böyle
m edh etm em işdir.
B a’zı ârifler dedi ki: (A llah ü teâlâ âlem leri y a ra tın c a k en ­
disini böyle h a m d le r ile m ed h ve senâ b u y u rm u şd u ). A rş-ı a ’lâ,
C en âb -ı H a k k a ta ’zîm en h arek et etm ek d ed ir. Bu m ü d d e t
içinde hâlleri p ek ziyâde kötü leşir. M eşek k at ve zah m etleri
a rta r. İn sa n la rd a n h e r biri, d ü n y â d a sım sıkı sak lad ık ları m alı
b o y u n la rın a g eçirm işlerd ir D eve zek âtın ı v erm iyenlerin, b o y ­
n u n a deve y ü k lenir. Ö yle b a ğ ırır ve ağ ırlaşır ki, b ü y ü k d a ğ la r
gibi o lu r. Sığır, k o y u n zek âtı v erm iyenler de, böyle o lu r. B u n ların
fery âd ları â d e tâ g ö k gürlem esi gibidir.
E kin zek âtın ı, y a ’nî u şru n u verm iyenlerin b o y n u n a ekin
— 42 —
denkleri y ü klenir ki, d ü n y â d a h angi cins ekinin zekâtını verm em
iş ise, o nev’den, o d en k ler d o lm u şd u r. E ğer b u ğday ise,
buğday, a rp a ise a rp a d o lm u şd u r ki, ağırlığından altın d a
«vâveylâ», «vâ-seburâ» (1) diye bağırır. A ltın, g ü m ü ş ve
[kâğıd] p a ra ve şâir ticâret m alı zek âtın d an verm eyenler de,
dehşetli bir yılanı y üklenir ki, o yılanın b aşın d a yalnız iki
ö rg ü sü v ard ır. K uy ru ğ u b u rn u n a girm işdir. B oynu ile halkalanm
ış, b o y n u üzerinde yüklenm iş, h a ttâ değirm en taşlarını
yüklenm iş k a d a r ağırlığı v ard ır. B ağırırlar, bu nedir, derler.
M elekler o n lara: (B u n lar, d ü n y â d a zekâtım verm ediğiniz m allarınızdır)
derler. İşte bu dehşetli hâl, Âl-i im rân sûresinin,
yüzsekseninci âyet-i kerîm esinde (Dünyâda esirgedikleri, kıyâ-
met günü boyunlarına takılır) m eâl-i şerifi ile bildirilm işdir.
D iğer bir fırka ise, avret yerleri gâyet büyüm üş, cerâh at ve
irin ak ar. O nların fenâ k o k u su n d an etrâfd a b u lu n an lar çok
râh atsız olur. B unlar, zinâ y ap a n la r ve başları, saçları, kolları,
bacak ları açık sokağa çıkan kadınlardır.
D iğer bir fırka da v ard ır ki, ağaç d allarına asılırlar. B unlar
d ü n y âd a livâta y ap an lard ır.
D iğer bir fırkası da, dilleri ağızlarından çıkm ış ve göğüslerine
sarkm ış, gâyet çirkin bir h âldedirler ki, insan görm ek istemez.
B unlar yalan ve iftirâ söyliyenlerdir.
Bir fırka d ah î, karın ları yüksek d ağlar k a d a r büyüm üş
olduğu hâlde b u lu n u r. B unlar, d ü n y âd a zarû ret o lm ad an ve
m uâm ele y ap m ad an fâizli m al ve p a ra alıp verenlerdir. Bu gibi
harâm işliyenlerin g ü n âh ları, fenâ hâlde açığa vurulur. [Fâiz
için zarû retin ne olduğu ve m uâm ele ile satış y ap arak faiz alm ak
(Seâdet-i ebediyye) k itâb ın d a bildirilm işdir.]