YUGOSLAVYA

DEVLETİN A D I…………….. Yugoslavya Sosyalist
Federal Cumhuriyeti
BAŞŞEHRİ…………………………………………. Belgrad
NÜFUSU ……………………………………….. 22.826.000
YÜZÖLÇÜMÜ………………… ………… 255.804 km2
RESMÎ DÎNİ …. Ortodoks, Katolik, Müslüman,
Protestan
D İL İ……………..Sırpça, Hırvatça, Makedonyaca,
Slavenyaca,Arnavutça
PARA BİRİM İ………………………………………..Dinar
Alm. Jugoslawien (n), Fr. Yougoslavie (f), İng. Yugoslavia,
Jugoslavia.
Güneydoğu Avrupa’da, (40° 51’-46° 53’) kuyez
enlemleri ile (13° 23’ -23° 02’) doğu boylamları arasında
yer alan, kuzeyde Avusturya ve Macaristan, doğuda
Romanya ve Bulgaristan, güneyde Yunanistan, güneybatıda
Arnavutluk ve batıda Adriyatik Denizi ve İtalya
ile komşu sosyalist bir ülke.
Tarihi:
Bugünkü Yugoslavya topraklarında yaşadığı bilinen
ilk kavim İlliryalılardır. Daha sonra İslav grupları
Yugoslavya’ya göç etmişlerdir. Beşinci yüzyılda artık
Yugoslav topraklarında İlliryalılar kalmamıştır.
Islavlar tarih boyunca daima başkaları tarafından yönetilmişlerdir.
AvusturyalIlar, Macarlar, İtalyanlar, Türkler ve Fransızlar değişik zamanlarda bunları idareleri
altına almıştır. En uzun ve önemli dönemleri ise Türk
idaresinde kaldıkları yıllardır.
Sırbistan olarak bilinen ülke topraklan 1389 yılında
yapılan Kosoya savaşı ile Osmanlılara bağlı bir derebeylik
olmuştu. Sırp halkı uzun yıllar Osmanlı idaresinde
kaldı. Osmanlı devletinin zayıflamaya başladığı yıllarda
Balkanlarda çeşitli isyanlar çıktı. Bu isyanlardan biri
de Sırp isyanıdır. 1878 Berlin Antlaşmasıyla Sırbistan,
bağımsız bir krallık oldu. Böylece 500 yıllık Osmanlı
idaresi sona erdi. Balkan Harpleri esnasında, Osmanlı
Devleti oldukça zayıflamıştı. Bu durumdan istifade eden
Sırplar 1913 yılında eski Sırbistan ve Makedonya’yı da
alarak topraklarını genişlettiler. Birinci Dünya Harbi
sonunda A vusturya-M acaristan im paratorluğu
çökünce Hırvatistan, Dalmaçya, Bosna, Helisek, Solvenyo
ve 1389’dan beri bağımsız olan Karadağ toprakları
üzerindeki mevcut, Solverles, Hırvatlar ve Sırplar,
Yugoslavya’nın Mostar kentinde tarihi bir köprü ve OsmanlIların zini taşıyan cami minareleriSırbistan Krallığı adı altında birleşti. Daha sonra bu
krallığın ismi “Yugoslavya” şeklinde değiştirildi. Bu
krallık 1929 yılına kadar devam etti. Bundan sonra ülke
1934 yılına kadar Kral Aleksandır Fin diktatörlüğü
altında kaldı. Onun öldürülmesiyle yönetim vekiller
heyetine geçti.
Yugoslavya 1941 yılında Almanlar tarafından işgal
edildi. Ülke içinde gerilla harpleri baş gösterdi. Rusya’
dan destek alan Mareşal Josep Broz Tito, 1943 yılında
ülkenin kontrolünü eline geçirdi. İkinci Dünya Harbi
sonunda Almanlar, Yugoslavya’dan geri çekildiler.
Tito, iç harp esnasında muhalifi olan Draja Mikallaviç’i
1946 yılında idam ettirdi. Bu arada Yugoslavya 1945
yılında Cumhuriyet oldu. Ardından 1946 yılında birleşik
cumhuriyet haline geldi. Tito, hükümet başkanlığına
getirildi.
Tito, Stalin’den farklı bir sosyalist siyaset takip etti.
1968 Çekoslovak hareketinde, Rusya’ya muhalefet etti.
Batılı ülkelerle ticarî münasebetler içine girdi. 1972
yılında Hırvatistan Cumhuriyetinde olaylar çıktıysa da
kısa sürede bastırıldı.
Tito, 1979 yılında yapılan altı zirve toplantısı neticesinde
Castro ile olan mücadelesini kazandı ve Üçüncü
Dünya diye bilinen bağlantısızlar teşkilâtını Rusya’nın
nüfuzundan kurtardı.
Başkan Tito, 1980 yılında ölünce yerine Kollektif
Başkanlık idaresi geldi. 1984 yılında devlet başkanlığı
Veselin Djuranovic’e verildi.
Fizikî Yapı:
Güneydoğu Avrupa’da Balkan yarımadasının Adriyatik
kıyısında yer alan Yugoslavya yaklaşık olarak
255.804 km2’lik bir yüzölçüme sahiptir. Ülkenin beşte
biri hariç hemen her tarafı dağlık, tepelik ve yüksek
yaylalıktır. Avrupa Alpleri, Kuzey Yugoslavya üzerinde
son bulurken Slovenya Alpleri adını alır. Ülkenin
en yüksek noktası Julian Alplerindeki Triolav tepesi
olup yaklaşık 2863 m. yüksekliktedir.
Kuzeyde Ljubljana bölgesinden güneyde Arnavutluk
sınırına kadar olan bölgede Dinar Alpleri yer alır.
Ülkenin üçte birini kaplarlar. Kireç bakımından çok
zengin dağlardır. Bunların batı yamaçlarında dar alçak
Dalmaçya kıyıları bulunur. Yunanistan sının ile Belgrad
arasında yine dağlık alanlarla kaplıdır. Ülkenin
kuzeydoğusunda ise en verimli bölge olan Vojvodino
Ovası yer alır.
Yugoslavya’da çok miktarda nehir vardır. Başlıca
nehirleri Tuna, Vardar, Sava, Morova, Dravu ve Tisa’
dır. Ochrida, Prespa ve Scutari gölleri ülkenin en büyük
gölleridir. Scutari gölü Arnavutluk sınırında yer alır.
Balkanlann en büyük gölüdür. Yugoslavya’nın Adriyatik
kıyılan boyunca yaklaşık 71 büyük ve 645 küçük ada mevcuttur.İklim:
Yugoslavya’nın dağlık, yüksek yaylalık ve kıyı bölgelerinde
farklı şekillerde iklim özellikleri görülür. Adriyatik
kıyılan genellikle yazları sıcak ve kışları ılık geçen
Akdeniz ikliminin etkisi altındadır. Kıyı bölgeler ve
güney Yugoslavya bu yüzden bol yağış almaktadır. Slovenya
ve Dinar Alplerinde iklim biraz daha serttir. Yaz
ayları oldukça sıcak geçerken, kış ayları soğuktur.
Fakat Pannonian yaylasında kış ayları çok şiddetli
geçer. Aşırı sıcaklık ve aşırı soğukluk bu bölgenin en
önemli özelliğidir.
Tabii Kaynaklar:
Yugoslavya maden kaynaklan çok zengin ve çok
çeşitli olan bir ülkedir. Fakat henüz hepsi işletilmeye
başlanmamıştır. En önemli yeraltı kaynağı kömürdür.
Bunun bir kısmı linyittir. Ljubija, Vares ve Skopje bölgelerinde
zengin demir yataklan mevcuttur. Doğuda
bakır, güneydoğuda Trepca’da çinko ve Slovenya’da
civa yatakları vardır. Ayrıca petrol, kurşun, boksit ve
antimon da elde edilir. Yugoslavya dağlan kireç bakı­
mından çok zengindir.
Yugoslavya’nın diğer önemli tabii kaynağı nehirlerdir.
Yaklaşık 9-10 km. uzunluğunda 1850’ye yakın
nehir vardır. Bunlardan en büyüğü Tuna nehridir. Tuna
nehri Macaristan’dan Yugoslavya’ya girer, Belgrad
şehrini sular ve Romanya üzerinden Karadeniz’e dökü­
lür.
Ülkenin % 30’una yakın bir bölümü ormanlıktır.
Daha çok kayın ağacı (akgürgen), meşe ve çanı
bulunur. ,
Nüfus ve Sosyal Hayat:
Yugoslavya yaklaşık olarak 22.826.000 kişilik bir
nüfusa sahibtir. Niifus yoğunluğu kilometrekareye 90
kişi civarındadır. Yugoslavya Avrupa ve Asya arasında
geçiş yolu üzerindedir. Bu yüzden çeşitli işgallere ve
egemenliklere maruz kalmıştır. Dolayısıyla etnik yapısı
da oldukça çeşitli gruplardan meydana gelmiştir. Dalmaçya
ve Arnavutluk bölgesinde yaşadıklan sanılan
İlliryalıların yerini almış olan İslav grub, bugün birçok
etnik gruplara ayrılmıştır. Yugoslavya’da bugün mevcut
gruplar şunlardır: Hırvatlar, Arnavutlar, Bulgarlar,
Çekler, Macarlar, İtalyanlar, Romenler, Rutenler, UkraynalIlar
ve Slovenyahlar. Bunlardan Hırvatlar, MakedonyalIlar,
Sırplar, Karadağlılar ve Slovenyahlar, İslav kökenlidir. Yugoslavya’da ayrıca Eflaklılar ve Çingeneler
de mevcuttur. Müslümanlar genellikle Bosna ve Hersek
bölgesinde yaşarlar.
Yugoslavya her ne kadar çok milletli bir yapıya
sahip ise de, esas çoğunluğu İslav grubuna bağlı beş
millet meydana getirir. Ülkede en yaygın dil Sırpça ve
sonra Hırvatçadır. Bunlardan sonra Slovak ve Makedonya
dilleri gelir. Bu dört dilin hepsi resmi dildir.
Bunlann dışında en yaygın dil Arnavutçadır. Ülkede
yazı dili için iki tür alfabe kullanılır. Bunlardan biri İslav
gruplarının ve Rusların kullandığı İslav alfabesi, diğeri
ise Latin alfabesidir. İslav alfabesine “Kiril” alfabesi de
denir. Y’ugoslavya’da Türkçe de konuşulmaktadır.
Yugoslavya nüfusunun % 18’ine yakın bir bölümü
müslümanlardır. Geri kalan nüfusun çoğunluğu ortadoksdur.
Áynca katolik ve protestan da vardır.
Yugoslavya’ya İslâmiyet ilk defa Kosova savaşından
sonra girdi. Bosna ve Hersek bölgesinin çoğunluğu
müslüman oldu.
Yugoslav halkının % 85’ine yakın bir kısmı okuryazardır.
İlk öğretim mecburidir. Yugoslavya’nın kültür
hayatı da bir hayli karışıktır. Okullarda Slovakça,
208 Rehber Ansiklopedisi
Türkçe, İtalyanca ve Romence yabancı dil olarak öğretilir.
Aşağı yukarı lOG’ü aşkın yüksek öğretim yapan
okul ve teknik enstitüler mevcuttur. Okularda öğretim
dili çoğunlukta bulunan grubun dilidir.
Yugoslavlann % 43’ü şehirlerde yaşar. En büyük ve
gelişmiş şehir başşehir Belgrad’dır. Diğer önemli şehirler
şunlardır; Zagreb, Skopje, Sarajeyo, Ljubljâna, Novi
Sad, Niş, Split, Maribor, Rijeka, Banjaluka ve Pristina.
Nüfusun % 70’ine yakın bir kısmı endüstride, geri kalan
bölümü ise tarım alanında çalışır.
Yugoslav hayat tarzında, bir çok milletlerin özelliklerinin
birbiriyle karıştığı göze çarpar. Kuzey bölgelerde
yapılan yemekler genellikle Macar usulündedir. Çorba,
kebab, kahve ve çok çeşitli Türk tatlıları Osmanlı devletinin
hatırasını yaşatır. “Pita” adındaki dondurma İtalyanlara
aittir.Siyasî Hayat:
Yugoslavya altı cumhuriyetten meydana gelmiş bir
sosyalist federasyondur. Bu altı cumhuriyet şunlardır:
Adı Yüzölçümü (Km2) Başşehri
Sırbistan 88.361 Belgrad
Hırvatistan 56.538 Zagrep
Slovenya 20.251 Ljubljana
Bosna-Hersek 51.129 Sarajevo
Makedonya 25.129 Skopje
Karadağ 13.812 Titograd
İdarî bölünme bakımından bu altı cumhuriyetten
başka, iki tane de otonom bölge vardır. Bunlar Voyvoda
ve Kosova eyaletleridir. Altı cumhuriyetin her birinin
kendi parlementosu, yürütme kuvveti ve bayrağı vardır.
D ört yılda bir seçilen meclis (“Skupstina SFR
Jugoslavije”), 1974 Anayasası ile iki konseye ayrılmıştır.
Birincisi 220 üyeli Federasyon Konyesı ve ıkincisi 88
üyeli Cumhuriyet Konseyi adını alır. Cumhuriyet Konseyi
üyeleri altı cumhuriyetin ve özerk bölgelerin vekillerinden
meydana gelmiştir. Ülkede tek bir “Komünist
Parti”si mevcuttur.
Yugoslavya, merkezi Moskova’da bulunan Varşova
Paktına üye olmayan iki Avrupalı Sosyalist devletten
biridir. Diğeri ise Arnavutluk’tur.
Yugoslavya’da nehir kenarına kurulmuş eski ve tarihi bir kasaba.
Ekonomi:
Yugoslavya halkının % 30’una yakın bir bölümü,
İkinci Dünya Harbinden sonra ülkede endüstri geliş­
mesi olmasına rağmen, tarımla uğraşır. Yugoslavya’da
üç ana tarım bölgesi vardır: Birinci bölge Zagreb’in
güney ve doğusu ile Leskovaç arasında olup, SırbistanHırvatistan
bölgesine dahildir. Buğday, mısır, şeker
kamışı, kenevir ve erik en önemli ürünlerdir. Yugoslavya,
Avrupa’nın erik üretiminde önde gelen ülkesidir.
Slovenya, ikinci tarım bölgesidir. Hububat, birinci bölgeye
göre daha az yetiştirilir. Daha çok, bu bölge,
koyun ve sığır yetiştirir. Dalmaçya ve Vardar ovası,
Hırvatistan, Makadonya ve Bosna-“Hersek’e dahildir ve
üçüncü bölgeyi teşkil eder. Bu bölgede tahıldan başka,
üzüm ve zeytin de yetiştirilir. Vardar ovası ve Hersek
bölgesinde tütün yetiştiriciliği önemlidir. Ülkenin genel
olarak başlıca tarım ve hayvancılık ürünleri şunlardır;
arpa, buğday, mısır, yulaf, patates, çavdar, tütün, ayçiçeği
tohumu, şekerkamışı, kenevir lifi, kuru erik, et ve
yündür.
Endüstri 1945 yılında millileştirilmişür. Ülkenin
başlıca endüstri alanları çelik, orman ürünleri, çimentove tekstildir. Yapılan ilk beş yıllık plân, daha çok tarım
ve tüketim eşyalarına dayanan bir endüstri ile ilgiliydi.
Daha sonraki yıllarda şeker ve maden endüstrileri de
gelişti.
Yugoslavya’nın diğer önemli bir gelir kaynağı elektrik
enerjisidir. Romanya ile birlikte Tuna nehri üzerine
11 milyar kilowat saatlik bir hidroelektrik santralının
temeli 1971’de atılmıştır.
Yugoslavya’nın ticarî hayatı 1954 yılından sonra
gelişmeye başlamıştır. Daha çok A.B.D., Rusya, Doğu
Almanya, Batı Almanya, İngiltere ve Çekeslovakya ile
ticarî münasebetleri vardır. Başlıca ihraç ürünleri:
Makine ve motorlu vasıtalar, çeşitli madenler, canlı hayvan,
et, kimyevi ürünler, erik ve çeşitli meyveler, tütün
ve kerestedir. Dışardan ise, çeşitli endüstri ürünleri ve
ham maddeler, ulaştırma malzemeleri ve gıda maddeleri
satın almaktadır. Turizm Yugoslavya için önemli bir
gelir kaynağıdır. ,
Yugoslavya, Doğu ve Batı arasında geçiş yolu üzerindedir.
Karayolu ve demiryolu ulaşımı oldukça geliş­
m iştir. Sam ac-Sarajevo ve Bonovic-Brcko ve
Belgrad-Zagreb demiryolları oldukça işlektir. Yugoslav
demiryollannın bir kısmı elektriklidir. Deniz ve nehir
ulaştırması da oldukça önemlidir.