ADAÇAYI (Salvia officinalis)

;Alm.W bei (f.), Fr. Sauge, İng. Sage. Familyası: Baklagiller (Labiateae). Türkiye’de yetiştiği yerler: Tıbbî adaçayı denen bu cinsi yetişmez. Güney Or- ta-Batı Anadolu’da tabiî cinsleri yetişir.
Haziran-temmuz ayları arasında mâvimsi-mor renkli çiçekler açan 30-60 cm boyunda, çok senelik kokulu bir bitki. Bahçelerde süs bitkisi olarak yetiştirilmektedir. Gövdeleri dik, odunsu ve dört köşelidir. Çiçekler üst yaprakların koltuğunda çiçek durumu meydana getirirler. Çiçekler, tüpsü ve uçları dudak şeklinde sarkmıştır. Memleketimizde bu türü yabânî olarak bulunmaz, bahçelerde yetiştirilmektedir. Vatanı Akdeniz bölgesidir. Güney ve Orta Avrupa’da yetiştirilmektedir. Anadolu’da 70’in üzerinde diğer başka türleri tabiî olarak yetişmektedir. Türkiye’de yetişen ve adaçayı olarak kullanılan diğer türlerinin başında Anadolu adaçayı, yönlü adaçayı, misk adaçayı, yabânî adaçayı, yeşil adaçayı vs. gelir. Kimyâsal madde muhtevâları değişmekle berâber, tıbbî adaçayı gibi kullanılırlar. Kullanıldığı yerler: Bitkinin kullanılan kısmı, yaprakları, çiçekleri ve yapraklarından elde edilen uçucu yağdır. Bitki, % 2 uçucu yağ ihtivâ eder. Bunun % 30’u tüyon, % 15’i sineoldur. Acı maddeler, kafur ve tanen bulunmaktadır. Eski devirlerde ve günümüzde çok kullanılan faydalı bir bitkidir. Eskiden çoğu evlerin bahçelerinde yetiştirilirdi. Tıbbî adaçayının yatıştırıcı, mîdevî, idrar söktürücü, ter kesici, dezenfektan tesirleri vardır. Gargara şeklinde boğaz ve burun hastalıklarında kullanılır. Yapraklarından elde edilen uçucu yağ, yüksek dozlarda kuvvetli bir ze
hirdir. Bal ve sirke ile karıştırılıp gargara yapınca diş ve dişetlerine, boğmaca ve bâdemcik iltihâb- larına iyi gelir.