ABDÜLKERİM ÇİLİ

Bağdat ’ta yetişen âlimlerden
ve evliyânın büyüklerinden. İsmi, Abdülkerîm
bin İbrâhim bin Abdülkerîm ’dir. Takıyyüddîn
ve Kutbuddin lakablarıyla bilinir. Büyük
evliyâ Abdülkâdir-i Geylânî hazretlerinin torununun
oğludur. Bağdad yakınlarındaki Cîl kasabasından
olduğu için Cîlî nisbesiyle meşhûr oldu.
1365 (H .767) senesinde C îl’de doğdu. 1428
(H.832) senesinde vefât etti.Hayâtı hakkında kaynaklarda yeterli mâlûmât
bulunmayan Abdülkerîm Cîlî, eserlerinde Şerefüddîn
İsmâil bin İbrâhim el-Cebertî’den “hocam”
diye bahs etmektedir. Bu bilgilerinden anlaşıldığına
göre Zebid bölgesinde kalmış Cebertî’den ilim
öğrenmiş ve feyz almıştır. Hanbelî mezhebine ve
Kâdiriyye tarîkatine mensûptur. İlmî yönden oldukça
verimli bir hayat süren Abdülkerîm Cîlî
eserlerinin büyük bir kısmında Muhyiddîn ibni
Arabî hazretlerinin tasavvufî eserlerini şerh etmiş,
açıklamıştır. Tasavvufî meselelerde tamâmen
onun yolundan gitmiştir. El-İnsân-ül-Kâmil adlı
tasavvufî eserinde rûhu, kalbi, aklı ve nefsi ile
mükemmelleşip maddî- mânevî her şeyin yanı sıra
İlâhî vasıflan ve kudretleri kusursuz bir ayna gibi
yansıtan insân-ı kâmil konusunu îzâh ederken
Muhyiddîn ibni Arabi’den istifâde etmiştir. Cîlî’ye
göre insân-ı kâmilin en mükemmel nümûnesi
hazret-i Muhammed aleyhisselâmdır. Ondan
sonra gavs ve kutub denilen velîler gelir.
Abdülkerîm Cîlî yüksek dedelerinin yoluna
sımsıkı bağlı olan, olgun ve kâmil bir velî idi. Allahü
teâlânın ve Allah dostlarının âşığı idi. Bu
aşkla çok güzel şiirler söylemiştir. 1428 (H.832) senesinde
Bağdât’ta vefât etmiştir.
Eserleri:
1) El-İnsân-ül-Kâmil fî Mâ’rifet-il-Evâhir
vel-Evâil: Tasavvufa dâir bir eserdir. 2) El-Kehfü
ver-Rakîm fî Şerh-i Bismillâhirrahmânirrahîm,
3) Menâzır-üI-İlâhiyye, 4) Sefer-ül-Garîb,
5) Hakîkat-ül-Yakîn, 6) Merâtib- ül-Vücûd, 7)
Şerhu Müşkilât-iI-Fütuhat-il-Mekkiyye, 8) Kemâlât-ül-
İlâhiyye fî Sıfât-il-Muhammediyye,
9) Nâmûs-ül-Âzam vel-Kâmûs-ül-Akdem, 10)
Kâbe Kavseyn ve Mültekan’nâmüseyn, 11) EdDürret-ül
Ayniyye, 12) El- İsfâr, 13) Kenz-ülMektûm,
14) Hakîkat-ül-Hakâyık, 15) Nevâdir-üI-Ayniyye
fil-Bevâdir-il-Gaybiyye.