İSTİKLAL

i. (ar. kıllet’ten istiklâl). Bir başka güce bağlı olmama hali: Milletin istiklâlini yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır (Atatürk). Hakkıdır hakka tapan milletimin istiklâl (M. Â. Ersoy). [Eşanl. bağim sizlik.] || Esk. Az görme, azımsama. || istiklâl harbi. Bk. k u rtu lu ş savaşi. || istiklâl madalyası. Bk. İstİk lâ l m adalya- si. || İstiklâl mahkemeleri. Bk. İSTİKLÂL MAHKEMELERİ. || İstiklâl marşı. Bk. İSTİKLÂL marşi. || istiklâl-cû, istiklâl taraftarı, bağımsızlıktan yana olan. — ansİkl. Huk. Esk. İstiklâl davası, bir malda iki kişi birden zilyet bulunuyorlarken, bunlardan birinin bağımsız ve tek başına malik olduğunu iddia etmesi (Mecelle md. 1756). + istiklâli sıf. Esk. istiklâlle ilgili olan. ♦ istiklâliyet i. Esk. İstiklâl içinde, bağımsız olma hali, (m) istiklâl, Fas’ta milliyetçi siyasî parti. Fas şehrindeki Qarawiyyin üniversitesi profesörü Ali al al-Fâsi tarafından 1934’te kurulmuş olan «Fas eylemi»nin 1937’de Halk hareketi (veya Demokratik parti) ve Millî bağımsızlık (İstiklâl) partisi olarak ikiye bölünmesinin sonucunda ortaya çıktı. Is- tiklâl’in yolaçtığı karışıklıklar, Fas’taki fran- sız genel valisi Nogues’nin Al-Fâsi’yi Gabon’a sürmesine yolaçtı (1938). Amerikan çıkarmasından (1942) cesaret alan İstiklâl, bir Bağımsızlık beyannamesi yayımladı (o- cak 1944). Parti bundan sonra da, 16 nisan 19^7’deki Tanca söylevinde bağımsızlık isteyen ve bu isteğini gerek 1950 ekiminde Paris’e yaptığı gezi sırasında, gerekse 1952 başında fransız cumhurbaşkanı Auriol’a muhtırasında tekrarlayan sultan Muhammed V ibni Yusuf’ta güvenilir bir dayanak buldu. İstiklâl partisi daha sonra Casablan- ca’da karışıklıklar çıkardı (aralık 1952); Muhammed V’in «Fransızların adamı» olarak tanınan halefi Muhammed ibni Arafa’- ya karşı birçok suikast düzenledi (11 eylül 1953-5 mart 1954) ve Fas ayaklanmasını (ağustos 1954) başlattı. Muhammed V’in dönüşünden ve ülkeye bağımsızlık verilmesinden (1956) sonra ise, Al-Fâsi fran- sız birliklerinin çekilmesini sağlamak ama- cıyle Magrıp Kurtuluş ordusunu kurdu ve Al-Alam adlı parti gazetesinde Fransa işgalindeki bir arazi (Batı Sahra) ve Moritanya üstünde hak iddia etti. Fas’ın bağımsızlığına kadar (1956) büyük bir rol oynayan bu partinin önemi, birbirini kovalayan bölünmeler sonucunda azaldı. Eylül 1959’da, sol kanat, Ben Barka önderliğinde Millî Halk Güçleri birliğini kurdu. Başka bir kanat da Guedira’nın 1963’te, seçimlerden önce kurduğu mutlakıyetçi partiye (Anayasa Kurumlarını Savunma cephesi) katıldı. 1963-1964’te 144 milletvekilliğinin 71*- ini bu parti elde etti; tahtla arası açılan İstiklâl partisi ise ancak 40 milletvekili çıkarabildi, istiklâl partisi toprak reformu ve millî gelir kaynaklarının (özellikle madenlerin) devletleştirilmesi ilkesine dayanan «Afrika’da sosyalizme doğru yeni bir yol» öğütlemekte, ispanya işgalindeki topraklar
ile Moritanya üstünde hak iddia etmektedir. (L) İstiklâl grubu, Türkiye Büyük Millet meclisinin kuruluş günlerinde adı geçen, meclis içi muhalefet gruplarından biri. Bk. halk ZÜMRESİ.