İSTİLÂD

i. (ar. velâdet’ten istilâd). Esk Çocuk isteme. — Fels. Esk. Bilimsel tartışma metoduylı bilinen bir şeyden bilinmeyeni çıkarma (Sokrates’e göre, zihnin doğum yapmasın isteme.) Eşanl. mayötİk. — ansİkl. Esk. huk. Köleci toplum düzeninin hâkim olduğu devirlerde, milletlerarası ilişkilerin köleliğin tamamen kaldırılmasına elverişli olmaması ve böyle yapılırsa ister istemez islâm toplumunun zarar göreceği düşüncesiyle, İslâm hukukunda da, yalnız savaş tutsaklarının köle haline getirilmesine müsaade edildi, ancak kölelerin durumunun hukuken ve ahlâken çok elverişli ve hemen hemen mevlâsından (efendisinden) farksız bir duruma getirilmesine çalışıldı. Bugün hiç bir pratik önemi kalmayan bu hukukî hükümlerden birisi de, cariyeden doğan çocuğun nesebi ile ilgilidir. Mevlâ, ca- riyenin kendi firaşından (bk. fİraş) doğurduğu veya gebe kalmış olduğu çocuk hakkında, «bu benim çocuğumdur» derse, istilâd yapmış olur. Çocuğun nesebi, cariyenin mevlâsına bağlanır ve cariye de çocuğun annesi (ümmü veled) haline gelir. + istilâdî sıf. Esk. Doğurtucu.