Menalcas, Mopsus

Menalcas

Ey Mopsus, işte geldik ikimiz de bir araya,

Sen kaval çalarsın inceden inceden,

Ben dizeler dökerim, anlarız bu işten.

Öyleyse neden oturmayalım altında Şu birlbiriyle sarmaş dolaş karaağacın, fındığın?

Mopsus

Sen daha yaşlısın ey Menalcas,

Boynumun borcudur seni saymak,

İstersen şu salman, oynak zefirosların Gölgesinde, istersen daha doğrusu oyukta Geçip oturalım.

Bak ne soy döşemiş oyuğu öteye beriye atılmış Yaban asmalarının salkımları.

Menalcas

Bir tek Amyntas yanşir ancak seninle Bizim dağlarda.

Mopsus

Kim o, mu, o Phoebus’tan bile baskın Çıkmaz mı türkü çağırmada?

Menalcas

Başla, ilkin sen başla Mopsus,

Bellemişsen ya Phyllis’in yangınlarından,

Ya Alcon’un övgülerinden,

Ya da Cadrus’un çekişmelerinden basla.

Mopsus

Yok, daha çok, geçenler de bir kayının Yem yeşil kabuğuna türküler kazmıştım Çığırayım, okuyayım, bir de böyle deneyim Diyorum onları,

Sonra, söyle sen de Amyntas’a Bir yarışma yaparız bunlar üstüne…

Menalcas

Ne (denli bağlanırsa solgun zeytin ağacına Oynak söğüt,

Uysal lavanta pembe erguvana, sana da O denli gönül verir bana kalırsa Amyntas… Uzatma sözü ey çocuk oyuğun içindeyiz artık,,

Mopsus

Yok olmuş artıik Daphnis, Nymphalar Onun yürekler acısı ölümüne ağlamışlar, Almışken oğlunun yürek doğrayan, îçler yakan ölüsünü kollarına Kucaklamışken anasım,

Açınırken, yakınırken tanrılara, yıldızlara,

Siz fındıklar, siz ırmaklar Tanık olmuştunuz Nymphalara…

Bir tek güdücü bile o acı günlerde Sürmemiş boğalarım ırmaklara,

Soğuk sulara ey Daphnis.

Evet, o günler ırmaktan ne bir yudum su içen,. Ne de bir tutam ot yiyen sürü olmuş Otlaklardan.

Ey Daphnis, inlemiş o gün senin ölümüne Afrika’nın aslanları bile,

Söyleşir aralarında dağlar, ormanlar O acıları bir bir,

Daphnis öğretmiş Armenia kaplanlarına Boyunduruk vurmayı, koşum giydirmeyi, Daphnis yönetmiş ilkin Bacchus oyunlarını, ilkin o sarmış, dolamış kıvrak uçlarım Yumuşak yapraklarla mızrakların.

Ağaçların süsüdür asmalar,

Üzüm de bağların, boğalar sürülerin,

Ekinler verimli tarlaların.

Bezemeğisin sen de senden olanların.

Seni çıkardıktan sonra aradan alın yazıları Çekip gitmiş Pales de, Apollo da Bırakmış ‘bu kırları.

En verimli biberleri ektiğimiz evleklerde Türemiş şimdi kötü karamuklar,

Verimsiz otlar,

Kalmamış o tatlı menekşeler,

O al al olmuş nergisler kalmamış artık.

Ucu keskin, sivri dikenler çıkmış Ne yana baksan.

Örtün toprağı yaprakla,

Su kaynaklarını gölgelerle örtün,

Böylesini dilemiş Daphnis ey güdücüler.

Bir anıt dikin ona,

Kazın anıtın üstüne şu sözleri de:

Ben ağaçlıklarda yaşayan Daphnis idim,

Oradan yükselmiş ünüm yıldızlara,

Bir güzel sürüyü güderdim,

Güzeldim ondan bile…

Menalcas

Çayırda yatıp uzanmak neyse yorgun birine,

Yaz sıcaklarında susuzluk gideren,

Bir tatlı kaynaktan dökülen sular ne ise Odur bizim için de senin türkülerin Ey yüce ozan.

Ne kaval çalmada dengin bulunur senin,

Ne de sesten yana sana çıkan olur,

Ey mutlu çocuk.

Bir başka Daphnis olacaksın sen de.

Ben de dizeler düzeceğim elimden Geldiğince yoluna, deneyeceğiz bir kez Göklere çıkaracağız senin Daphnis’ini..

Evet yıldızlara değin yükselteceğiz Daphnis’i, sevmişti bizi de Daphnis..

(Sığırtmaç Türküleri, çev. 1. Z. Eyuboğlu, 1962)

Okuduğunuz manzume, doğa ve çobanlarla ilgili bir konu üzerine yazılmış. Bu tür şiirlere batı dilinde «pastoral» deniyor. Fransız dilinde pastör (pasteur), «çoban»; «Pu> torai», doğa ile, çobanlarla, onlann yaşayış! anyle İlgili donuk. Bu tür manzumelere bukolik (Fr. boucoltqiM) d» dtnlr. (BukoİM, Yununca

Pastoral tür, iki kola aynlır:

1. İdil (Fr. idylle),

2. Eglog (Fr. eglogue).
İdil, sözlük anlamıyîe «küçük tablo» demek. Edebiyatta, kırları, çobanlan, onların yaşayışını, aşklannı, sevinç ve üzüntülerini küçük tablolarla veren manzumelere denir. Eglog da öyle. Aynı konuyu işler; fakat bunlarda, genel olarak, konu, tema, diyalog biçiminde; çobanların karşılıklı konuşmalariyle gelişir.

Bu türün, bilinen ilk örneğini, eski Yunan şairi Teokritos (İ.Ö. III. yy.) «İdil»-leriyle vermiştir. Daha sonra Vergilius, Teokritos’tan esinlenerek bu türün güzel örneklerini verdi. Rönesanstan sonra, batıda, bu tür gelişti, daha geniş anlar mıyle kullanıldı; romantik şairler, pastoral türün güzel örneklerini verdiler.

Divan edebiyatında, kır manzaralarına, küçük motifler halinde; kimi gazellerde; daha çok, kasidelerin «nesip» bölümlerinde rastlanır. Fakat orada görülen doğa, daha çok soyuttur; şair, kendi duygu ve düşünceleri için ya da kasidede öveceği kişi için, onu bir araç, bir motif olarak kullanır. Halk şairimiz, doğa bakımından daha zengin ,daha canlıdır. Karacaoğlan’ın koşmalarında doğa eksik olmaz. «Divanü Lûgat-it Türk»ten alman metinlerde bunun çok eski örneklerini gördünüz.

Edebiyatımızda, pastoral şiirin, kendi türünün niteliklerine uygun ilk örneklerini, Tanzimat şairi Abdülhak Hâmit Tarhan vermiştir. «Sahra» adı altında topladığı bu tür şiirleri, çağdaşlarına ve daha sonrakilere örnek olmuştur. Tevfik Fikret, Cenap .Şehabettin gibi Servet-i Fünun şairleri, bu türde güzel manzumeler yazdılar.

Vergilius’un «Sığırtmaç Türküleri», on manzumeden meydana gelmiştir. Şair, bu manzumelerde, kendi duygularım, konuşturduğu kişilerin ağzından söyler.

Metinde geçen özel adlar:

Amyntas (Amintas), Codrus (Kodrus), Alcon (Alkon) kişi adlandır. Amyntas,

I Makedonya kralı ve II. Filipin babası; Codrus, Atina kralı, savaşta ölmüştür.

Phoebus (Febüs), Apollon’un öteki adıdır; gün, ışık, müzik, şiir tatarsı ve ‘sürülerin koruyucusu idi.

Daphnis (Dafnis), ilk çoban şiirlerini söylediğine inanılan SicilyalI bir çobandır.

Nympha’lar (Ninfeler), Grek mitolojisinde ikinci sınıf tannçalardır. Bunlar, ormanların, dağların, pmarlann koruyuculan idi. Bu sözcük «genç kız» anlamına da gelmektedir.

Pales (Pale), sürülerin, çobanların tannçasıdır.

Bacchus (Baküs), şarap tannsı.

Phyllis; Yunan mitolojisinde Trakyalı bir prenses. Umutsuz bir aşk yüzünden kendini astığı ve badem ağacı biçiminde girdiği söylenir.

Tityros: Teokritos’un şiirlerinde de adı geçen çoban.

Armenia: Coğrafya bölgesi.
1 — Manzumede işlenmiş olan ana tema nedir?

2 — Daphnis, hangi yanlanyle övülüyor? Onun ttlUınUru» neler, kimler yakınmış? Neden?

3 — Doğa sevgisini, ölüm karşısında duyulan ucıyı hollr tün söyleyişleri bulup gösteriniz.

4 — Kişinin ruhsal durumlanylo doğa arasında yakınlıkları boğlantlUu

5 — Şair, mitolojiden esinlenmiş mi? Okuduğunuz metinde bununla ilgili neler gördünüz? Bu, manzumeye nasıl bir hava veriyor?

6 — Bu şiirde kendi türünü belirten ne gibi özellikler gördünüz?
PUBLİUS VERGİLİUS MARO (İ. Ö. 70 – 19)

Latin şairi, Mantualıdır. Çiftlik sahibi, orta halli bir ailenin çocuğudur. Kre-mon, Milano ve Roma’da okudu. Felsefe, hukuk ve edebiyat öğrenimi gördü. Yunan edebiyatını inceledi. Bir süre Roma’da kaldı. Sonra Mantua yakınlarındaki çiftliklerine döndü. Kendini edebiyata verdi, tarımla uğraştı. Bu sıralarda, toprak dağıtımı dolayısıyle, birçokları gibi, onun da toprağı elinden alındı; imparatorun emekli askerlerine dağıtıldı. Vergilius, Roma’ya giderek dostlarının yardımım sağladı ve imparator Augustos Octavianus (Oktavyanus)’un buyruğu ile toprağım geri aldı. Yunanistan’a ve Küçük Asya’ya yaptığı bir geziden dönerken Brrndis, (Brun-dusium) de öldü.

Vergilius, Latin edebiyatının en . büyük şairlerindendir. Yapıtlarında Homeros, Teokritos gibi Yunan şairlerinin etkisi görülür. Pastoral, didaktik ve epik türde yapıtlar vermiştir. Latinlerin ulusal destanı sayılan ve Roma’nın kuruluş ve yükselişini anlatan «Aeneis»ı, bitiremeden ölmüştür.

Yapıtları:

Sığırtmaç Türküleri (Bucolica: Bukolika), Çiftlik Şiirleri (Georgica: Geor-gika), Aeneis.