OSMANLI İMPARATORLUĞUNUN KURULMASI
(1453-1481)
6 — İstanbul’un Fethi Sırasında Anadolu ve Rumoli’nin Siyasal Durumu:
İstanbul felhedildiği tarihlerde Rumeli ve Anadolu’da şu devletler vardı:
A — RUMELİ’DE:
1 — SırUatan Krallığı, 2 — Bosna Beyliği, 3 — Hersek Beyliği, 4 — Arnavutluk Krallığı, 5 — Mora Despotlukları (İsparta ve Patras’la),
— Eflak Beyliği, 7 — Boftdan Beyliği, 8 — Venediklilerin elinde bullttM İMİ kaleler ve adalar.
B — ANADOLU’DA;
1 — Karamanoğullan, 2 — Candaroğullan, 3 —- Trabson Rum Impt* lu&u, 4 — Dıılgadıroğullan, S — Ramazanoğulları, 6 — AkkoyuBİV ümeti, V — Cenevizlilerin elinde bulunan bazı kaleler ve limanlar.
f mm. Fatih Devrinde Yapılan Savaşlara Genel Bir Bakış :
Fatih devrinin savaşları genel olarak şu üç cephede oldu: A — RubmU’ it, B — Anadolu’da, C — Denizlerde ve denizaşırı yerlerde.
A — RUMELİ’DE YAPILAN FETİHLER :
1 — Sırbistan’ın Fethi (1453-1459): Sırbistan II. Murat zamanında Oimanlı devletine bağlanmıştı. İstanbul’un fethinden sonra Fatih, Sırbistan Iflerine önem verdi. Arka arkaya yapılan üç büyük seferden sonra Sırbistan lııallığı ortadan kaldırılarak topraklan Osmanlı ülkesine katıldı. Yalnut Bfllgrat alınamadı. Bu savaşlarda Sırbistan’a yardım eden Jan Hünyat (Hün-yadi Yanoş), Belgrat’ı savundu. Şehir Macarların elinde kaldı.
2 — Mora Despotluklarının Ortadan kaldırılması (1460) :
İstanbul’un fethinden sonra Mora yarımadasında bulunan iki Rum det*
potluğu vergiye bağlanmışlardı. Mora hıkının despotlardan şikâyeti üzerine Fatih, buranın fethine karar verdi. Sadrazam Mahmut Paşa, Mora yanmada* •im alarak bu despotlukları ortadan kaldırdı. Yalnız Mora yanmadası kıy ila* nnda bulunan Koron, Moron (Muton), Pilos ve Argos limanlan Venediklilerin •linde kaldı.
3) Eflak ve Boğdan’ın Osmanlı Devletine Bağlanması (1462- 1476) l Eflak daha Yıldırım Beyazıt zamanında vergiye bağlanmıştı. Fatih zama« nında Eflak beyi bulunan Kazıklı Voyvoda (Vlad), Macarlarla anlayarak vergilerini göndermemeye başladı. Fatih, Vlad’a elçi gönderdi. Kazıklı Voy* Voda bunların sanklanm kafalanna çiviletti. Bundan sonra gönderilen Hamit Paşanın komutasındaki iki bin kişilik bir kuvvetimizi 4e pusuya düşürerek hepsini kazığa vurdurdu. Bunun Üzerine Fatih kendisi Eflak leferine çıktı. Vlad yenilerek Macaristan’a kaçtı. Eflak beyliği, Vlad’ın karde-flne verilerek Osmanlı devletine bağlandı. (1462). Resim: 3 — Fatih’in
Eflak’ın «lınmuınduı sonra onun kuzeyinde bulunan Boftdan beyliği ytpılan birkaç seferden sonra Osmanlı devletine bağlı bir beylik hail İttirildi (1476).
4) Bouıa ve Hersek’in Fethi (1463-1465): Sırbistan’ın fethindi Mnra başlayan Venedik savan sırasında Bosna ve Hersek beylikleri de alm| nk topraklan Osmanlı ülkesine katıldı. Bosna’nın fethinden sonra yerlilc elan Bofnak’lar, Müslüman oldular. 11. Beyazıt ve Yavuz zamanlannda do| d«f« sadrazam olan Hersekzade Ahmet Pa$a Hersek beylerindendir.
6 — Venedik Sava$ı ve Arnavutluk’un Fethi (1463 – 1479): Venedii İllerle Osmanlılar arasında ilk siyasal ilişkiler Çelebi Mehmet zamanmış (1413-1421) başlamıştı. Fakat asıl Osmanlı – Venedik ilişkileri İstanbul’Ü fethinden sonra gelişti. Zira Osmanlı devletinin İstanbul’u alması, Rum eli’c ve Ege denizinde yapmış olduğu fetih hareketleri, Venediklilerin doğuds ticaretlerine büyük ölçüde zarar vermişti Bundan dolayı Venedikliler, Ista bul’un fethinden sonra Osmanlı devletinin en büyük rakip ve düşmanı oldî lar. Bu rekabet ve düşmanlık Venedik devletinin yıkılmasına kadar sürdü Venedikliler, bazen yalnız, bazen de diğer Avrupa devletleri île bir olarall Osmanlı devletiyle birçok savaş yaptılar. İşte bu savaşların ilki ve en önemKj lerinden biri Fatih zamanındaki Osmanlı – Venedik savaşıdır.
Bu savaş 1463’ te başladı. Karada ve denizde olmak üzere 16 yıl sürdü| Venedikliler denizde, Osmanlı’lar ise karada kuvvetli idiler. Savaş başladık .tan bir süre sonra Venedikliler donanmalanyla Mora, Ege adalan ve Trakyq kıyılanın vurdular. Bu sırada fırsattan faydalanarak Osmanlı devletine isyaıi eden Arnavutluk Kralı İskender Bey’e yardım ettiler. İtalyan hükümetleri vı! papa ile anlaştılar. Bu savaşı bir Haçlı seferi haline getirmeye muvaffak oIdu| lar. Kuvvetli bir donanma ile Antalya’ya saldırarak şehri yakıp yıktılar. Hatt bir ara İzmir’i bile ellerine geçirdiler. Karamanoğullan ve Uzun Hasart’lajj Eflak ve Boğdan beylikleriyle anlaşarak onları da Osmanlı devleti aleyhine kışkırttılar Bütün bunlara rağmen Osmanhlar, Venediklileri Mora’dan attılar,| Ağriboz adasını aldılar. İskender Beye savaş açarak Arnavutluk’u işgal ettiler.: F.flnk, Boana. Hersek ve Boğdan beklikleriyle savaşarak bunlan Osmanlı dev-J letine bağladılar. Bundan sonra Dalmaçya kıyılarında bulunan Venedik şehir* Itrini vurdular. Akıncı beylerinden Turhan Beyzade Ömer Bey komutasında] ilerlcyerç bir Türk akıncı kolu Bosna’dan hareket ederek izonzo ırmağım aştı*! Venedik şehrine bir iki saat mesafeye kadar ilerleyerek her tarafı yakıp yıktı.j Bu «ureilc Venediklilerin Antalya ve İzmir’de yaptıklarının öcünü almış oldu;’
Venedik savaşının son yıllan daha çok Arnavutluk’ta geçti. Zira İsken-! dar Rey ölürken memleketini Venediklilere bırakmıştı. Nihayet Fatih’in kendi»! Arnavutluk seferine çıktı. İskender Bey’in başkenti olan Kroya ( (Akçahi-İ ■ar) kaleni alındı, işkodra kuşatıldı. Venedikliler şehri savundular. Fakat •omında burayı da Osmanlılara terk ettiler, işkodra’nm düşmesinden sonra i Venadik cumhuriyeti barış istemek zorunda kaldı. Bu suretle 16 yıldan ben
MİM Vanadik savaşları Ormanlıların üitünlllklarlyla tona «41 (1 Mulaşmnya göre?
) Vaocdikliler bu savaşta Osananlılarden aldıktan yarlar! garl
Arnavutluk’tan alman Kroya ve tfkodra bleltri Oamaablarda kalib Buna karşılık OsmanUar da Dalma çya, Arnavutluk kıytUn ff Mora’da Venediklilerden almış oldukları yerUri geri vardılar, tld taraftan alman esirler parasız olarak geri verildi*
Venedikliler her yıl Osmanlı devletine 10 000 Venedik akım (W na Diika derler) vergi ve 100 000 Venedik altını sava} zarar 8d«ft* tisi vermeyi kabul ettiler.
•Itedikliler bundan başka, her yıl ödeyecekleri vergiye kargılık Osmanlı “.den şu kazançları sağladılar:
1) Venedikliler İstanbul’da devamlı bir elçi bulunduracaklardı ( Va* ■edik elçilerine Balyos denirdi).
1) Balyoslar, Osmanlı devleti arazisinde yerleşmiş olan Venedik vatandaşlarının hukukî davalarına bakacaklardı, i) Venedik bayrağı çeken herhangi bir yabancı gemi, Venedik gemisi olarak kabul edilecek ve ona saldınlmayacaktı.
«> Gene herhangi bir devlet Osmanlılarm saldırısına uğramadan önce Venedik bayrağını çekerse, o devlet Venediklilerin bağlaşığı sayılacak ve arazisine saldınlmayacaktı.
Bunlar, Osmanlı devletinin Venediklilere verdikleri ilk imtiyazlardı çalıklar).
B — ANADOLU’DA YAPILAN SAVAŞLAR VE
FETHEDİLEN YERLER : l
I) Amasra’nın Alınması (1459) ; Amasra Cenevizlilere ait bir ticaret nişiydi. Fatih, İstanbul’un fethinden sonra Cenevizlileri önce Galata’dan il, Sonra, Amasra’yı karadan ve denizden kuşattı. Cenevizliler, Fatih’le okumayacaklarını anladıklarından şehri teslim ettiler.
S) Candaroğullan Beyliğinin Alınması (1460) : Amasra’tun fethi sıra-t Candaroğlu İsmail Bey, Fatih’e hediyeler sunarak memleketini kurtar» l*toınİ!}ti. Fakat bir yıl sonra Fatih birdenbire Sinop önüne geldi. İsmail Fatih’le baça çıkamayacağını bildiğinden Sinop’u padişaha teslim etti.
S) Trabzon Rum bıparatorlapmaı Alınması (1461) : Bu imparator* PUrdiincü Haçlı seferi sırasında İstanbul*dan kaçan k»mnenler tarafından Intuştu (1204). Fatih, Candaroğlu beyliğini aldığı zaman bu imparator» b«ymda Davit Komnen isminde bir imparator bukmuyordu. Davit, Ak> U hükümdarı Uzun Haşan’ ın kayınbiraderiydi. Ona güvenerak
klIN ödemeni varakan vargilarl vermiyordu. Dunun Userlna Fatih Trabzoj bir eefer yapmaya karar verdi. Sadrazam Mahmut Paşa komutasında kuvv<| bir donanma Trabzon’a hareket etti. Fatih de karadan ilerledi, önce Ua Haaan’ın alinde bulunan Koyulhisar alındı. Bundan telâşa düşen Uzun Haa annaal Sara Hatunu Fatih’e göndererek Trabzon seferine engel olmak isti Fakat Fatih bunu dinlemedi. Trabzon karadan ve denizden kuşatıldı. İmi rator, Utun Haşan’dan ümidini kesince, Trabzon’u padişaha teslim etti. K<| dlal de ailesiyle birlikte Siroz’a gönderildi.
4) Karaman Ülkesinin Osmanlı Topraklarına Katılması (1466): Kal
manoglu İbrahim Beyin 1464’te ölümü üzerine oğullan birbirlerine düşmi lerdi. İbrahim Bey memleketini ve hâzinesini büyük oğlu İshak Bey’e bırtj mıştı. Bunu diğer kardeşleri çekemediler. İbrahim Beyin oğullarından Pir met Bey, Konya’yı elde etti. İshak Beye de Taşeli tarafını bıraktı. Pir Abr Bey, Fatih’in halasının oğluydu.
ishak Bey, kendisine yapılan haksızlığı Uzun Haşan Beye şikâyet etti J ondan aldığı yardımla tekrar, Karaman beyliğine sahip oldu. Bunun üzer Pir Ahmet Bey de Fatih’e baş vurdu. Fatih de ona yardımcı kuvvetler gS] derdi. İshak Bey yenilerek Uzun Hasan’m yanına kaçtı.
Bu suretle Karaman beyliğini elde eden Pir Ahmet Bey, Akşehir ve Bü şehir taraflarını Fatih’e vererek Osmanlı güdümünü kabul etti (1465). Falı bir süre sonra diğer kardeşleriyle bozuştu. Fatih’in Venediklilerle yaptığı vaştan faydalanarak Osmanlılara verdiği yerleri geri almaya kalktı. Üstel Venediklilerle de anlaştı.
Pır Ahmet Beyin bu hareketleri Fatih’in Karaman seferine çıkmasına y<| açtı. Konya ve Karaman fetholunarak valiliğine Şehzade Mustafa atandı halkından bir kısmı İstanbul’a yollandı (1466).
Bundan sonra Karaman’a atanan valiler zamanında Karaman ülkesir diğer yerleri de elde edildi. Karamanoğullan Uzun Haşan Beyin yanma gitti ler. Onların bu hareketi Osmanlılarla Akkoyunlulann aralarının açılmasm| ve Otlukbeli savaşının çıkmasına yol açtı.
5) Osmanlı – Akkoyunlu İlişkileri ve Otlukbeli Savaşı (1473): Akks yunlular XV. yüzyılda Doğu Anadolu’da kurulmuş bir Türk devletiydi. Fatif samanında bu «jevletin başında Uzun Haşan Bey bulunuyordu.
Uzun Haşan doğuda büyük zaferler kazanmış, Timuroğullannı, Kars koyunluları yenerek ülkesinin smırlannı Fırat’tan, Maveraünnehsr’e kada uzatmıytı.
Karamanoğlu Pir Ahmet Beyle kardeşi Kasım Bey ona sığındıkla^ zaman, Uzun Haşan, kendisini Timur’a benzeterek bunların haklarını kon maya karar verdi. Bir süre sonra amcası oğlu Yusufça Mirza koımıtasıne 20 000 kiyılik bir kuvveti Karamanoğullarıyla birlikte Anadoluya
Yuiufça Mirza, Sivas üzerinden yürüyerek Tokat’ı yakıp yıktı. Akşehir’e f geldi. Karaman valisi Şehzade Mustafa. Yusufça Mirza’yı Kıreli’nde rk kendisini esir etti, Karamanoğullarr kaçtılar (1472). Bu arada Uzun iı Doğuda kazandığı zaferden gurura kapılarak Fatih’e bir mektup gön-Meictubunda kazandığı zaferleri söz konusu ediyor, koca İstanbul fati-Itrice e «Mehmet Bey» diye yazıyordu. Fatih, Uzun Hasan’m bu mektu» çok kızdı. Ona yazdığı cevapta: «Kifi devletine mağrur olup, haddini VİİI eder ve insafsızca harekâta girişirse, memleketlin ve hükümetini kay* ı Dimağına giren bazı şeytanî vesveseleri terk etmez ve bir İslâm diyarr memleketime kasdedersen, din düşmanlarından olursan. Senin gelmene yok. Şevval ayında ben hareket edip senin zulmünü mazlumlar üzerin* kıldıracağım ve adım, canını yok edeceğim» dedi.
Cerçnkten, ertesi yıl başta padişah olmak üzere, 100 000 kişilik bir inil ordusu Uzun Hasan’ın üzerine yürüdü. Amasya valisi Şehzade Beyft-K«r*man valisi Şehzade Mustafa, Sadrazam Muhmut Paşa, Gedik Ahmet “ t»f«Jumın belli başh komutanları idiler. Savaş Erzincan yakınında Otluk* rfenllon yerde oldu. Devrin en kuvvetli savaş tekniğine ve araçlarına sahip Ûımnnlı ordusu. Uzun Haşan’ın kuvvetli süvarilerinden kurulmuş olan Unu birkaç saat içinde perişan etti. Uzun Haşan zorla kaçabildi. Ordu? büyük bir kısmı esir oldu. (1473).
Otlukbeli aavaft Akkoyunlu devletinim bir aüre aonn yıkılmışına yol açt Kaomaıı ülkesi kesin olarak Osmanlı devletine bağlandı. Ancak Karama» o|ullıırındnn bazıları Niğde ve dolaylarında daha bir süre beyliklerini yaşattj lar. Ccıın Sultan olayına karıştılar. Nihayet II. Beyazıt zamanında tüm tarihtti •ilindiler (1483).
