A R A B Î P A Ş A

M ısır’ın on dokuzuncu yüzyıl savunma bakanlarından! M ısır’ın İngilizler tarafından 1882’de işgâline sebep olan ayaklanmanın liderliğini yaptı. 1839’da aşağı M ısır’da doğdu. Çiftçi bir âilenin çocuğudur. Hidiv Sâid Paşa zamânında alaydan yetişerek subay oldu. 1875 yılında sûistimâl suçundan yargılanıp yarı maâş- la emekliye sevkedildi. Bunun üzerine M ısır’da Türk ve Çerkez subaylarına karşı kurulan gizli bir teşkilâta girdi. Aynı zamanda Ezher’de verilen derslere devâm etti. Bu sırada Cemâleddîn Efgâ- nî ve Abduh gibi reformistlerin tesirinde kaldı. Hükümetteki yabancı tesirlerden kurtulmak isteyen Mısır hidivi İsmâil Paşa, Arabî Paşanın desteğini alabilmek için onu alay komutanlığına getirdi. Batılılar, İsmâil Paşayı hidivlikten alarak yerine Tevfik Paşayı getirdikleri sırada Arabî Paşa da mirlivâlığa yükseltildi (1879). 1881 ’de Savunma Bakanlığına getirilen Arabî Paşa, bütün Avrupalı memûrların işlerine son verdi. Ancak çıkan karışıklıkları önleyemedi. Ne- tîcede İngilizler İskenderiye’yi işgâl etti (1882). Esir edilen Arabî Paşa divân-ı harbe verilerek önce îdâm sonra müebbet hapse mahkûm edildi ve Seylan Adasına sürüldü. 1901 senesinde, Hidiv Abbâs Hilmi Paşa tarafından affedilerek M ısır’a döndü ve 1911 senesinde Kâhire’de vefât etti.