Abadan

İran’ın Kuzistan ilinde (ostan) kent. Basra Körfezinden 53 km uzakta, Şattü’l-Arap’taki aynı adlı adada yer alır. 8. yüzyılda Abbad adında bir ermiş tarafından kurulduğu sanılan Abadan, Abbasiler zamanında tuzu ve hasır dokumalarıyla tanınan zengin bir kıyı kasabasıydı. Zamanla ŞattüT-Arap ağzında biriken kum ve çamur, deltanın genişleyerek körfezin dolmasına yol açtı. Arap coğrafyacı İbn Battu- ta 14. yüzyılda ziyaret ettiği Abadan’ı, düz ve tuzlu bir arazide kurulmuş, genişçe bir köyden biraz daha büyük bir yerleşim merkezi olarak tanımlıyordu.. Uzun süre Osmanlılar ile İran arasında anlaşmazlık konusu olan Abadan 1847’de İran topraklanna katıldı. Anglo-Persian Oil Company’nin (İngiliz-İran Petrol Şirketi) 1909’da petrol boru hattına bağlı bir rafineri kurmasına değin köy olarak kaldı. (Şirketin İran’daki mal varlığı, 1951’de National Iraman Oil Company/Iran Ulusal Petrol Şirketi adıyla millileştirildi.) 1913’te çalışmaya başlayan rafineri sayesinde kentin nüfusu hızla artarak 1956’da 220.000’i aştı. Aba- dan’m ekonomisi petrol antım ve dağıtımına dayalıydı. Kuzeydeki kuyulardan çıkan- lan petrol boru hattıyla Abadan’a pompalanıyordu. Aynca Tahran ve Şiraz’a da boru hattı döşenmişti. Irak Eylül 1980’de başlayan Kuzistan’ı istilası sırasında Abadan’ı kuşattıysa da ele geçiremedi. Ama yoğun topçu ateşi ve hava bombardımanı sonucunda rafineri tahrip edildi ve kentin büyük bölümü yıkıma uğradı. Savaşın durduğu 1988’den sonra kentte etrol antımı daha küçük ölçekte yeniden aşladı. Nüfus (1976) 296.081.