abdest

namaz kılmak için yüz, el ve ayak gibi vücudun bazı organlarını yıkamak, temizlemek. Farsça bir terim olan abdest, “Ey iman edenler, namaza duracağınız zaman yüzlerinizi, dirseklerinize kadar ellerinizi yıkayın. Başınızı sıvazlayın. Topukla- nmza kadar ayaklannızı da.” (Maide: 6) Kuran emri gereğince namazın ön ve zorunlu şartıdır. Küçük kirlenmeden (hades-i asgar) küçük temizlenmeyi (taharet-i Suğra) ifade eder. Anılan ayete göre yüzün, dirseklere kadar ellerin yıkanması, başın sıvazlanması, ayetin okunuş biçimlerinden birisi konusundaki kabullere göre ayağın sıvazlanması ya da yıkanması abdestin temel şartlan, farzlarıdır. Bunlardan birisinin eksik bırakılması durumunda küçük temizlenme yapılmamış, abdest alınmamış olur. Hz. Muhammed, Kuran’ın temel şartlannı belirlediği abdesti kimi eklehıe ve ayrıntılarla uygulamıştır. “Abdestin sünnetleri” olarak adlandınlan bu uygulamalar şunlardır: Abdeste niyet etmek. Besmele ile başlamak. Ağız ve butuna üç kez su vererek temizlemek. Misvak ya da fırça ile dişleri temizlemek. Abdest örganlannı ayetin belirlediği sıraya göre yıkamak, sıvazlamak. Hep sağ organlardan başlamak. Her organı üç kez yıkamak. El ve ayak parmaklarının aralarını ovalayarak yıkamak. Kulakları ve boynu sıvazlamak. Organlan ara vermeden yıkamak. Abdest alırken sünnete aykın kimi davranışlardan sakınmalıdır. Sakınılması gereken ve mekruh olarak nitelenen bu davranışlar şunlardır: Suyu gereğinden fazla ya da az kullanmak, zorunluluk olmadan konuşmak, organlan yıkarken suyu hızla çarparak çevreye sıçratmak ve gene zorunlu olmadıkça temiz olmayan yerlerde abdest almak. Temizliğe son derece önem veren Hz. Muhammed, her namazdan önce abdestin yenilenmesini sürekli teşvik etmiş ise de, uygulamaları ile bunun bir zorunluluk olmadığını göstermiştir. Bu nedenle her namaz öncesinde abdest yenileme daha iyi olmakla birlikte, abdestin bozulması durumu dışında zorunlu değildir. Abdestin bozulmasına yol açan, yeniden abdest almayı gerektiren nedenler şunlardır: Tabii ihtiyaçlann giderilmesi, yellenmek, vücudun herhangi bir yerinden kan, irin ya da sansu çıkıp akması, ağız dolusu kusmak > atılan tükürükte en az yarısı kadar kan bulunması, yatarak ya da bir şeye yaslanarak uyumak, bayılmak, sarhoş olmak, namaz kılarken yanındakile- rin duyabileceği biçimde gülmek. İslam, abdestli olmayan kişiler için bazı sınırlamalar getirmiştir. Buna göre abdestli olmayan kişi namaz kılamaz, tilavet secdesi yapamaz, cenaze namazı kılamaz, Kâbe’yi tavaf edemez. Bir yoruma göre de Kuran’ı eline alamaz.