AHMET
Yirmi birinci Osmanh padişahı (İstanbul, 1643- Edirne, 1695).
Sultan İbrahim’in oğlu olan Ahmet D, Süleyman n’nin ölümünden sonra tahta geçti (1691). Saltanatuun ilk yd-larında sadrazam Fazıl Mustafa Paşa Avusturya seferinde şehit düştü. Savaşlar, yeniden Osmanhlarm gerilemesine ve toprak yitirmesine yol açtı. Avusturya, Venedik ve Lehistan savaşlarında Osmanhiann yenilgisi çeşitli cephelerde sürdü. Ahmet II döneminde iç huzursuzluklar durdu-rulamadı. Hicaz’da, Suriye’de ayaklanmalar başgösterdi.
Ahmet II askeri yönden etkin görünmeye çahştıysa da, dört yıllık haşamız bir saltanattan sonra Edirne’de öldö.
üzere tüm Macaristan, Avusturya, Mora, Dalmaçya kıyıları Venedik’e, Podolya ve Ukrayna Lehistan’a, Azak Rusya’ya bırakıldı. XVIII. yy’a girerken sadrazam Amcazade Hüseyin Paşa ve sonraki devlet adamları, yitirilen toprakları geri alma çabşmalarına girdiler. Mustafa Il’nin şeyhülislam Feyzullah Efendi’ ye devlet işlerinde gereğinden fazla etkinlik sağlaması, Edirne Olayı ile tahtmı yitirmesine yol açtı.
Mehmet IV’ün oğlu Ahmet III tahta geçti. XVin. yy. başlarında Osmanh İmparatorlu^ Rusya’ya karşı İsveç kraU Kari XII (Demirbaş Şari) ile ittifak yaptı. Baltacı Mehmet Paşa’nm yönettiği Osmanh ordusu Prut sava-şmda Rus çan Petro’yu yendi (1711). Azak Ruslardan geri ahndı. Mora Rumlarının Katolik Venediklilerden yakınmalan ve OsmanlIlardan yardım istemeleri üzerine Venedik’e sa-
vaş açıldı ve Mora geri alındı (1715). Avusturya’nın duruma karışması üze^ rine Venedik’e karşı başarı sağlayan sadrazam Damat Ali Paşa’nm (Şedit ya da Şehit diye andır) ısrarıyla Avusturya’ya savaş ilan edildLPetervara-din’de prens Eugâne’e yenilen Damat Ali Paşa şehit oldu (1716). Avusturya, OsmanlIların Macaristan’daki son toprağı olan Banat yaylasmı elde ettiği gibi prens Eugene db Belgrat’a gû–di (1717).
cusuoldu. 1736-1739 savaşlarının kazanılmasında Hekimo^u Ali Paşa ve Yeğen Mehmet Paşa gibi devlet adam-laruun gayretli çalışmalarınm rolü olduğu gibi, OsmanMaruı lehine yapılan anlaşmada da Fransa’nın etkisi oldu.
Bundan dolayı Fransa’ya zaman yönünden sımrsız kapitülasyonlar verildi. Bu sırada Osmanh Devleti gene Eıv su ve Nadir Şah’la uğraştı. Hindistan’da elde ettiği başarılar üzerine Osmanlı topraMarına saldıran Nadir Şah’la 1639 koşullarıyla barış yapıldı (1746).
1754’te Mahmut I’in ölümünden sonra Osman III, sonra da Mustâfa III tahta geçti (1757). Yirmi yıllık barıştan sonra Osmanh İmparatorluğu Ruslarla savaşa girdi. Osmanlı ordularının iyi yönetüememesi 1768-1774 Osmanlı-Rus savaşları sırasmda yer yer bozgunlara yol açtı. Baltık Rus donanması Çeşme’de, Osmanh donan-masmı yaktı (1770). Osmanlı İmparatorluğu Karlofça’dan sonra Ruslarla» en ağır koşullar taşıyan Küçük Kaynarca Anlaşması’m yaptı (1774). Anlaşma koşullarına göre, Kırım OsmanlI devletinden ayrıhyor, Buğ ve Dnies-ter arasmdaki topraklar Ruslara veriliyor, Fransa’ya verilen kapitülasyonlar aynen Ruslara da tanımyor; Ruslara ayrıca Balkanlar’daki Ortodoksları koruma hakkı veriliyordu. Böylece daha önce fazla toprak yitirmemiş olan Osmanlı İmparatorluğu sahip olduğu uluslararası saygınlığı-m geniş ölçüde yitirerek gerileme döneminin son noktasına yaklaştı ve Mustafa ül’ûn tüm çabası Osmanh or-dıdarmm birçok cephede Ruslara yenilmesini önleyemedi.
Padişahm ölümü üzerine tahta Abdül-hamit I geçti. Yakılan Osmanh donanması yerine, Cezayirli Haşan Paşa’nm çahşmalarıyla yenisi oluşturulduğu gibi, Mahmut I döneminde kurulan Kara Mühendishanesi’nden sonra, deniz subayı yetiştiren Deniz Mühendisha-
MAHMUT I
Yirmi dördüncü Osmanh padişahı (Edime, lG96-fetanbul, 1754).
Edime olaymda (1703) babası Mustafa H ile birlikte eski saraya kapatılan Mahmut 1,1730’da amcası Ahmet m’ ün Patrona Halil isyamyla tahttan indirilmesi sonucu padişah oldu. Salta-natmm ilk yıUaımda Lale devrini yıkanlarla uğraştı. Patrona Halil, Mus-lu Beşe ve elebaşıların her isteği yerine geldi Sâdâbâd kasırları yakıl-nmklstendiyse de Mahımrt I, yıkılması emrini verdi. Her İsteklerini geı> çekleştiren isyancılar bir süre sonra saraya davet edüerek teker teker ortadan kaldmldı ve isyanm izleri ilindi. Mahmut I sürmekte olan İran savaşını sonuçlandırdı (1732), 1736’da Rus ve Avusturya savaşıyla uğraştı. Avusturya elçisinin, Osmanhlara ku> şı savaşa girmeyecekleri konusunda oyalayıcı davranışı devleti zor durumda bıraktıysa da bu savaşlarda başarı sağlandı. Belgrat kalesi başta olmak üzere çeşitli topraklar elde edildi. Belgrat’ta her iki devletle banş imzalandı (1739). Banş görüşmelerinde Fransa elçisinin desteği üzerine Fransa’ya yeni kapitülasyonlar verildi (1740). Mahmut I daha sonra yeniden İran sorununa eğildi. Nadir Şah’m Osmanh topraklanna saldırması üzerine İran’a birkaç sefer yapıldı ve 1746 banşı sağlandı. Mahmut I, Late devrindekOere benzer bazı ıslahatlara girişti Humbara-cı Ahmet Paşa aracılığıyla topçu ve humbaracı ocağını yenileştirdi.
3101
la*. Akmet III MBC, Mehter n fĞsıeren bir
.. i vf
m Damaî , ;v7 saltanat m scsieren bir