AKDENİZ

Kuzeyinde Avrupa, güneyinde Afrika, doğusunda Asya’nın yer aldığı düny ânın en büyük iç denizi. Çanakkale Boğazı ile Marmara Denizine buradan İstanbul Boğazı ile Karadeniz’e, Cebelitârık Boğazı ile Atlas Okyanusuna, Süveyş Kanalı ile Kızıldeniz’e, dolayısıyla Hind Okyanusuna bağlanır. Yüzölçümü 2.971.000 kilometrekaredir. Batıdan doğuya uzunluğu 3755 km, kuzeyden güneye genişliği 741 kilometıredir. Düzgün bir derinliğe sâhip olup, ortalama derinliği 1400 metredir. En derin yeri Mora Yarımadasının Matapan Burnu civârındaki bölgedir ve derinliği 4400 metredir. En dar yeri Sicilya ile Tunus arasındadır. Buradan îtibâren Doğu ve Batı A.kdeniz diye iki bölüme ayrılır. Kıyı şekilleri, kuzeyde çok düzensiz olmasına rağmen güneyde düzenlidir. Kuzeyde bulunan önemli yarımada ve körfezler, İberik, İtalya, Mora ve Anadolu yarımadaları ile Tiren, Adriya, Ege denizi büyük körfezleridir. Güney kıyıları, Afrika’nın birçok yerindeki alçak platolar tarafından desteklenmi ştir. Bu da düzenli olmasını temin eder. Batı Akdeniz’de iki büyük ada olan Sardunya, Korsika, ayn ca Belear adalan, Tuscan ve Lipari ta
Akdeniz kıyılarının en çok turist çeken yerlerinden biri olan Bodrum Kalesi.
Akdeniz’e kıyısı olan ükleler: Güneyde Fas, Cezâyir, Tunus, Libya, Mısır; kuzeyde Türkiye, Yunanistan, Arnavutluk, Yugoslavya, İtalya, Fransa; kuzey-batıda İspanya; doğu’da Suriye, Lübnan ve İsrâil’dir. Yazları sıcak ve kurak, kışlan da genellikle ılık ve yağışlıdır. Yıllık yağış mikdârı kuzey kıyılarında daha fazladır. Güney kıyılarında daha azdır. Rüzgârlarından karayel meşhûrdur. Adriyatik ve Fransa sâhillerinde alçak basınç yerleştiği zaman düzenli esen kuzey rüzgârları dikkate değer birçok mahallî rüzgârlar meydana getirir. Bunun bir benzeri memleketimizde esen meltem rüzgârlarıdır. Bâzan Afrika’dan esen toz yüklü rüzgârlar Akdeniz’in iklimine tesir ederler. Akdeniz’de yoğun bir şekilde balık avcılığı yapılmaktadır. Ton balığı, kırmızı mercan balığı avlanan önemli balık türleridir. Dünyâda sünger avcılığının en çok yapıldığı denizlerden birisi Akdeniz’dir. Türkiye’de sünger avcılığı Bodrum çevresinde gelişmiştir. Bol tuz yatakları mevcuttur Tuz, ticâret malları arasında önemli bir yer tutmaktadır. Yurdumuzda da tuz üretiminin büyük bir kısmı İzmir Çamaltı tuz yataklarından sağlanır. Akdeniz çok eski çağlardan beri çeşitli medeniyetlerin beşiği olmuştur. Dünyâ devletlerinin hemen hemen hepsi bütün deniz bölgesinde hâkimiyetlerini sürdürmek, dünyâ deniz yollarına sâhip olmak istemişlerdir. Eski çağlardan bugüne kadar bu uğurda mücâdeleler devâm etmiştir. Bilinen târihî bilgilere göre bölgeye ilk hâkim olan Fenikelilerdir. Daha sonraları Kartacalılar, Yunanlılar ve Romalılar hâkim olmuşlardır. Yedinci yüzyılda müslümanlar Akdeniz’e tamâmen yayıldılar. İs- panya’da, Avrupa’nın en büyük kültür merkezini kurdular. Avrupa ilminin kaynağı, İspanya’da Müslümanların kurduğu Endülüs Devletidir.
Ortaçağ’da Akdeniz’de barbar korsanlar kol geziyordu. Siyah zemin üzerinde iki tâne kafatası resmi bulunan bayrakları olan bu korsanlar, Akdeniz’de yolcu ve ticâret gemilerine, sâhilde- ki şehirlere saldırırlardı. Güçsüz insanları insafsızca öldürüyorlar, sağ olarak ellerine geçenleri forsa yapıyorlar veya esir pazarlarında satıyorlardı. Bu azgın cânilerin içerisinde Rodos Adasına yerleşmiş; bulunan Saint Jean Şövalyeleri en insafsızlarıydı. Osmaniılann İstanbul’u fethinden sonra, Barbaros Hayreddîn Paşa, Turgut Reis gibi kıymetli kaptanı dery âlar Akdeniz’i bir Türk gölü hâline getirerek Akdeniz’de huzur, sükûn ve refâhı temin ettiler. Böylece din/dil, ırk, milliyet farkı ne olursa olsun, insanlar Akdeniz’de rahatça dolaşabiliyorlar, ticâret yapabiliyorlardı. Osmaniılann burala- n fethetmelerindeki gâyeleri, Akdeniz’deki adalara yerleşen insanlara rahat vermeyen şövalye ve soyguncuları ortadan kaldırmak, İslâmiyetin adâleti- ni, insanlara verdiği huzûru bilmeyenlere öğretmekti. Bu huzur ve sükun, Osmanlı Devletinin zayıflayıp y ıkılması ile son buldu. Bugün büyük devletler Akdeniz’de hâkimiyet kurma gayreti içerisindedirler. Bu ise dünyâ milletlerini özellikle Akdeniz’e kıyısı olan milletleri son derece tedirgin etmektedir.