ÂLİCENAPLIK a. Âlicenap olma durumu; niteliği: Mirasını yardım kurumlarına bırakarak büyük bir âlicenaplık gösterdi.
Alicengiz oyunu, kahramanın kendi varlık biçimini değiştirmesi yolunda hüner göstermesiyle ilgili türk masal motifi. Masal kahramanı delikanlı bu adla anılan giz-
li bilimi öğrenir. Artık karşılaştığı zor durumlarda başka bir varlığın biçimine girmeyi başarmaktadır. Ancak oyunu kendisinden öğrendiği ustası, hünerini elinden alan kahramanı yok etmeye kalkışır. Örneğin, onun elinden kaçıp kurtulmak için delikanlı güvercin olunca karşısındaki şahin, delikanlı bir deste gül ya da başka
bir masalda elma olunca, karşısındaki onu alıp götürecek bir saz şairi ya da derviş kimliğine bürünür. Delikanlı arpa olup yere saçılınca karşısındaki tavuğa dönüşüp taneleri yemeye koyulur. Tanelerden biri yılan ya da sansar olur ve tavuğu boğar ya da başka bir masalda kılıç olup tavuğun boğazını keser.
Birçok masalda değişik biçimleri derlenen bu motif Billur köşk masallarından birinin temelidir. Bazı halk şiirlerinde de görülür: “… Sen bir yanıl elma olsan/ Dalımda bitmeye gelsen/ Ben bir gümüş çövmen olsam/ Dalında bitsem ne dersin…” (Pir Sultan Abdal).
Motife ad olan Ali Cengiz’in, halk hikâyelerine Ebu ‘Ali Sina adıyla geçen ve gizli bilimlerin de sahibi olarak gösterilen ibni Sina olduğu varsayılır.
— Kurnazca düzenlenmiş hile, oyun anlamında kullanılan Alicengiz oyunu deyimi buradan gelir.
