ANADOLU’DA TÜRBELER VE KÜMBETLER

Anadolu’da, Selçuklulardan önce Beylikler döneminde (XII. yy.) türbe ve kümbetler yapıldı. Danişmentli-lerden kalan, Amasya’daki Halifet Gazi Kümbeti, Niksar’daki Melik Gazi Türbesi, Hacı Çıkrık Türbesi ve Kırkkızlar Kümbeti taş ve tuğladan yapılmışlardır.
Divriği’deki Sitti Melik Kümbeti ve Kemah’taki Melik Gazi Kümbeti, Mengücükoğullanna (XII. yy.) ait sekizgen planlı, piramit külah ortulu, Büyük Selçuklu kümbet türünün etkisini taşıyan yapılardır.
Erzurum’da Üç Kümbetler (XII. yy.) adıyla tanınan kümbetler Saltuklula-ra aittir. Bunlardan ikisi Selçuklu özellikleri göstermesine karşın, üçüncüsü farklı üslupla yapılmıştır. Emir Saltuk Kümbeti denen bu anıt,
iki renkli taştan, iki katlı olarak yapılmıştır. Dışta bulunan alt kat sekizgen, iç bölümse silindir biçimindedir. Üstü koni külahla örtülüdür. Anadolu Selçukluları, türbe ve kümbet yapımına önem vererek çeşitli üsluplar denediler, özellikle iç süsleme anlayışlarıyla Osmanlılan etkilediler. Selçuklular sultan türbelerini ongen olarak yaptılar. Kubbeye geçişte Türk üçgenleri kullanmayı yeğlediler. Konya’daki Kılıç Arslan II Kümbeti (Xn. yy.) kesme taştan yapılmıştır; on kenarlıdır ve piramit külah örtülüdür. Tercan’da bulunan Mama Hatun Kümbeti (XHL yy.) kesme taştan, silindir gövdeli olarak gerçekleştirilmiştir; çevresini daire biçiminde bir duvar kuşatır.
Çok sayıda yapılmış Selçuklu kümbetlerinden en güzel örnekler şunlardır: Tokat’taki Ali Tusi Türbesi (1234); Kayseri’deki Hond Hatun Türbesi (1238); Konya’daki Karatay Türbesi (1251); Kırşehir’deki Caca Bey Türbesi (1272); Amasya’daki Tu-rumtay Türbesi (1278); Konya’daki Sahip Ata Türbesi (1283); Sivas’taki Keykavus I Türbesi (XIII. yy.); Seyitgazi’deki Eyvan Türbe (XHI. yy.); Kayseri’deki Çifte Kümbet (1247) ve Döner Kümbet (1276); Ahlat’taki Ulu Kümbet (1273); Kırşehir’deki Melik Gazi Kümbeti (XIII. yy.); Beyşehir’de-
ki Eşrefoğlu Süleyman Bey Kümffil (1301). J9
Selçuklulardan sonraki Beylikler m neminde yapılan türbe ve kümbetle de Selçuklu özellikleri görülmek^ dir. Başhca yapılar arasında fihaSjj lara ait Niğde Hüdavent Hatun Kura beti (1312), Gevaş’ta Karakoyunlı® ra ait Halime Hatun Kümbeti (13ay Ahlat’taki Erzen Hatun Küm® (1396), Ahlat’ta Akkovunlulaıaff Emir Bayındır Kümbeti (1491],;1| sankeyf’teki Zeynel Bey Türbesi (|| yy.). Kırşehir’deki Eretnaoğullarma ait Âşıkpaşa Türbesi (1322), Sıvasja ki Güdük Minare Kümbeti (1347)0 Kayseri’deki Sırçah Kümbet (3^ yy.), Antalya’da Hamidoğullarııuraj Mehmet Bey Kümbeti (1377), Kan« man’da Karamanoğullanna ait ettin Bey Kümbeti (XIV. yy.) ve K<© ya’da Mevlana Kümbeti (XIV yy.)«| yılabilir.