Antagonizma

antagonizma, ilaç tedavisinde, bir ilacın,
birlikte kullanılan başka bir ilacın etkisini
engellemesi ya da karşıt etki yapması.
Antagonizma, ilaçların vücut içindeki dağılımı,
dönüşümü ya da vücuttan atılmasındaki
birtakım değişikliklerden kaynaklanabildiği
gibi iki ilacın aynı özel hücre bileşenine
etkide bulunmasından da (alıcı antagonizması)
ileri gelebilir. Özel ahcılara bağlanarak
etkiyi başlatan bir ilacın hem kimyasal
ilgisi (alıcıya tutunarak yerleşme eğilimi),
hem de kendi yapısından kaynaklanan bir
etkinliği vardır; bu tür ilaçlara agonist
ilaçlar denir.
Örneğin sülfonamit grubu ilaçlar agonisttir;
bunlar, bazı bakterilerin, gelişmeleri
için gerekli olan paraaminobenzoik asite
(PABA) bağlanmalannı engelleyerek etki
gösterir. PABA ile yakından ilişkili ve
benzer etkideki maddeler de (örn. proksin)
sülfonamitlere karşıt etkide bulunarak bir
antagonizmaya yol açar.
Tedavide bazen antagonist ilaçlan bir arada
kullanmak gerekir. Örneğin kalp yetmezliği
tedavisinde, bir kalp uyarıcısı olan
dijital ile yavaşlatıcı etki gösteren kinidin
birlikte kullanılır (fizyolojik antagonizma).
Bazı durumlarda ise antagonizma tedavi
için yararlı değildir; örneğin, ayn ayn
kullanıldığında her ikisi de gut (damla)
hastalığının tedavisinde etkili olan aspirin
ile probenesit birlikte verildiklerinde, aspirin
probenesitin etkisini engeller.