Antarktika

Antarktika, yeryüzünün en güneyde yer
alan beşinci büyük kıtası. Yüzölçümü
14.200.000 km2’dir. Güney Amerika’nın
güney ucuna 970 km kadar yaklaşan Antarktika
Yarımadasının oluşturduğu çıkıntı
ile Ross ve Weddell denizlerinin oluşturduğu
girintiler dışında, Güney Kutbu ile aynı
merkezi paylaşan bir daire biçimindedir. Bu
girintiler, kıtayı eşit olmayan iki kesime
ayırır. Büyük bölümü doğu boylamlarında
kalan kesim Doğu (ya da Büyük) Antarktika,
tümüyle batı boylamları içinde kalan
kesim ise Batı (ya da Küçük) Antarktika
olarak adlandınlır. Doğu ve Batı Antarktika,
3.040 km uzunluğundaki Transantarktika
Dağları ile birbirinden ayrılır. Antarktika
adı, “Arktika’nm (Kuzey Kutbu) karşıtı”
anlamına gelir.
Yeryüzündeki toplam buz hacminin yüzde
90’ma eşit yaklaşık 30.000.000 km3’lük bir
buz örtüşü, Antarktika’nın hemen tümünü
kaplar. Örtünün ortalama kalınlığı yaklaşık
2.000 m’dir. Ross ve Weddell denizlerinin
derin körfezlerinin büyük bölümü, suyun
üzerinde yüzen buz örtüleri ya da buzlalarla
kaplıdır. Kıta kenarları boyunca uzanan
buzlalar ile Ross, Ronne ve Filchner buzlalan,
Antarktika buz alanının yaklaşık yüzde
10’unu oluşturur.
Buzlalar, buzullar ve buz örtüleri, Antarktika
kıyısı boyunca sürekli buzdağlan “doğurarak”
denizlere bırakır. Buz örtüsünün
bir bölümü, Beardmore, Nimrod, Reedy
buzullarında olduğu gibi, Transantarktika
Dağlarının oluşturduğu barajın gediklerinden
büyük buz ırmaklan biçiminde akarak,
Ross Buzlası’nı besler. Kutup buzlarından
kaynaklanan birkaç akıntı da (Mackay,
David ve Priestley buzullan) Ross Denizine
buzdağlan bırakır. Buz örtüsü düzeyindeki
genel alçalma, bazı eski buzul ırmakların
nerdeyse tümüyle yok olmasına yol açmış,
böylece Taylor, Wright, Victoria gibi “kuru
vadiler”in ortaya çıkmasıyla sonuçlanmıştır