Ardahan

Ardahan, Doğu Anadolu Bölgesi’nde Kars
iline bağlı ilçe ve ilçe merkezi kent. Kuzeyinde
Hanak, doğusunda Çıldır, güneyinde
Susuz ve Göle, batısında ise Artvin iline
bağlı Şavşat ilçesi yer alır. Yüzölçümü 1.241
km2’dir.
Ardahan ilçesi, Kuzey Anadolu kıvrım
sistemine bağlı dağların engebelendirdiği
bir alanda yer alır. İlçenin kuzeyini ve
batısını çevreleyen güneybatı-kuzeydoğu
Ardahan’ın genel görünümü
ABC Ajansı
doğrultulu Yalnızçam Dağları ile Uğurlu
Dağ arasında Kura Irmağı akar. Dar ve dik
bir vadide akan ırmak, daha sonra doğuya
döner ve vadisi genişleyerek Ardahan Platosunu
oluşturur. Güneybatı-kuzeydoğu
doğrultusunda uzanan, ortalama 1.800 m
yüksekliğindeki Ardahan Platosu ya da
Ovası, Kura Irmağı ve kollarının taşıdığı
alüvyonlarla oluşmuştur. Akarsuların ilkbaharda
neden olduğu taşkınlarla yaz başlannda
ovada zengin bir çayır örtüsü oluşur. Sert
iklim koşullan ve topografya, ovadaki bitkisel
üretimi önemli ölçüde sınırlarken, bu
doğal bitki örtüsü hayvancılığı ön plana
çıkanr. Ardahan Platosu ile ilçenin güneydoğusunu
engebelendiren Kısır Dağı arasındaki,
yüksekliği 2.000 m’yi aşan Haçuvan
Ovası ya da Düzü de bitkisel üretimden çok
hayvancılık için elverişlidir. Ardahan Platosunun
kuzeybatısında, Posof yolu üzerinde
iki parçadan oluşan Meşe Ardahan Düzü
vardır. Burası da tarla tarımına olanak
vermezken, zengin çayırlan ile hayvancılık
için uygun bir ortam oluşturur.
ilçedeki temel ekonomik etkinlik tarımdır.
Hayvancılık, bitkisel üretimden önemlidir.
En çok sığır yetiştirilir. Süt, yaylalarda
kurulan ve Zavod adı verilen mandıralarda
değerlendirilerek yoğurt, tereyağı ve peynir
yapılır. İlçede bir Arıcılık Enstitüsü, bir
Yapay Tohumlama Merkezi ve bir de Zirai
Araştırmalar İstasyonu vardır. Kura Irmağından
sınırlı düzeyde su ürünleri elde
edilmektedir. Bitkisel üretim, iklim özellikleri
ve topografya nedeniyle gelişememiştir.
Ürim çeşitlenmesi çok azdır. Ovalarda buğday,
arpa, çavdar ve bir miktar da patates
yetiştirilir.
Ardahan kentindeki Ardahan Kalesi’nde
yapılan kazılar sonucu, burada İlk Tunç
Çağında (İÖ 3500-2000) kurulmuş bir yerleşme
olduğu ortaya çıkmıştır. Kentteki en
önemli tarihsel yapıt olan Ardahan Kalesi’
nin ilk yapım tarihi bilinmemektedir. OsmanlIlar
Döneminde zaman zaman onarılmış
ve 1556’da günümüzdeki biçimini almıştır.
Bu dönemde Kafkasya’dan gelen saldırılara
karşı önemli bir korunak işlevi gören
kalenin, 745 m uzunluğundaki surları üzerinde
14 kule vardır.
Şemseddin Sami, Kamusü’l-Âlam’da Ardahan’ın,
önceleri Erzurum vilayetinin Çıldır
sancağına bağlıyken, sonradan Rusya’ya
bırakıldığından söz eder. 1878 Berlin Antlaşması’yla
Rusya’ya verilen Ardahan, 1918
Brest-Litovsk Antlaşmasiyla geri alınmıştır.
Daha sonra 1919’da Gürcülerce işgal
edilmiş, 23 Şubat 1921’de ise kesin olarak
Türkiye’ye katılmıştır. Cumhuriyetin ilk
yıllarında il merkezi olan Ardahan, 1926’da
Kars iline bağlı bir ilçe merkezine dönüştürülmüştür.
Ardahan kenti, Ardahan Ovasında, Kura
Irmağının iki yanında kurulmuştur. Kent
nüfusunun önemli bir bölümünü burada
bulunan askeri birlikler oluşturur. Ardahan
belediyesi 1923’te kurulmuştur. Nüfus
(1985), ilçe, 61.372; kent, 16.895.