ASETİK ASİT

A S E T İK A S İT ; Alm. Acetlysaure, Fr. Acide
acetiqûe İng. Acetic Acid. Karboksilli asitlerin en
önemlisi olan ve sirke asidi yâhut sirke rûhu da denilen
bir organik bileşik. Kapalı formülü C2H40 2,
daha açık olarak ise CH3COOH şeklindedir. Kimyâda
etanoik asit olarak da adlandırılır. Saf asetik
asitin bir diğer ismi de glisial asetik asittir.
Saf asetik asit, renksiz, keskin ve iğneleyici kokuya
sâhib olup, 16,7 derecede donar 118 derecede
kaynar. Su ile her oranda karışan asetik asit su
çekicidir. Metalleri aşındırır, deriyi tahriş eder.
Elde edilişi: Teknik olarak çok geniş ölçüde
elde edilişi iki metodladır:
1. Çeşitli meyve sularındaki şeker, mayaların
etkisiyle etil alkole (şarap) döner. Alkol de Micoderma
Aceti denilen bakteri yardımı ile asetik aside
dönüşür:
C6H120 6 glikoz (Maya) 2C2H50H+2C02
fi
C2H50H + 0 2 M. Aceti CH3C00H+H20 fi
Buradaki asetik asit miktarı takriben % 5 kadardır.
Buna sirke denir. Bu karışım yiyecek olarak kullanılır.
Eğer buradan asetik asit elde edilmek istenirse,
etil asetat vâsıtasıyla sudan çekilir. Elde
edilen etil asetat-asetik asit karışımı destilasyona
tâbi tutularak safa yakın asetik asit elde edilir.
2. Sentetik üretim olup, Birinci Dünyâ Harbi
sırasında gerçekleştirilmiştir. Başlangıç maddesi
asetilendir:
CaC2+2H20 fi Ca(OH)2+C2H2 (Asetilen)
C2H2+H20 fi CH3CH=0 (Asetaldehid)
CH3CH=0+l/2 0 2 (Mn) ^ CH3COOH
fi
Bu iki tekniğin dışında asetik asit, karbon monoksitin
metil alkolle reaksiyonundan, etil alkolün
oksidasyonundan da elde edilebilir.
Kullanılışı: Asetik asit, asetik anhidrid ve aset
asidi esterlerinin îmâlâtında kullanılır. Daha ziyâde
asit olarak, çözücü olarak, plastiklerin, lastiklerin,
asetat liflerinin, eczâlann, boyaların, böcek öldürücü
ilâçların başlangıç maddesi olarak kullanılır.
Asetik asit eczâ endüstrisinde önemli kimyâsal
maddedir. Meselâ aspirinin elde edilmesinde
bol miktarda harcanır. Aset anhidrid ile asetik
asit, selülozdan selüloz triasetat elde etmede kullanılır.
Selüloz triasetatdan, asetat iplikleri elde edilir.
Selüloz asetattan, fotoğraf filimleri ve ışığı
geçirici kâğıtlar elde edilir. Asetik asitten yapılan
etil asetat vernik imâlinde kullanılır. Asetik asit,
mikrop ve haşere öldürücü olan bakır asetat ve
bakır aseto arsenitin başlangıç maddesidir. Asetik
asit matbaacılıkta kullanılan metal asetatların başlangıç
maddesidir.