ASTIM

ASTIM (Asthma bron g ch ia le ); Alm. Asthma,
Fr. Asthme, Ing. Asthma. Krizler hâlinde
gelen bir nefes darlığı. Astım krizi, kısa veya uzun
süreli olabilir. Kriz bronşların (akciğere hava götüren
borucukların) daralması ile başlar. Bronşların
daralması üç mekanizma ile olur. Bunlardan en
önemlisi bronş cidarındaki düz kasların kasılarak
bronşu daraltmasıdır. Diğerleri ise bronş iç yüzeyinin
su çekerek şişmesi ve akışkanlığı az yapışkan
bir balgam ifrazıdır.
Ortaya çıkışı bakımından astım iki kısma ayrılabilir:
Birinci tip astım; dış tesirler karşısında
meydana gelir. Allerjiktir. Bu kişilerde genellikle
âilevî olarak astıma bir meyil vardır. Astım daha
çok allerjik hastalıklara meyli olan kişilerde görülür.
Kişi allerji yapıcı müessir madde ile (toz, polen
vb.) her karşılaştığında kriz ortaya çıkar (Bkz.
Allerji). Bu tip astım daha çok görülür.İkinci tip astım: Allerji ve âilevî özellikler
bahis konusu değildir. Daha çok 40 yaşından sonra
ortaya çıkar. Ortaya çıkış sebebi belli olmamakla
berâber, bünyevî özellik olup, hastanın vücudunda
meydana gelen bir takım maddelere karşı,
tepki göstermesi sonucu ortaya çıkar.
Astıma sebeb olan allerjenlerin çoğu organik
maddelerdir. Bunların başında çiçek tozlan (polen)
ve ev tozları gelir. Ev tozu içinde ise allerji ve
astıma en çok sebeb olan etken insan vücudundan
dökülen deri kepeklerini yiyerek yaşayan ve uyuz
böceğine benzeyen (0,3 mm x 0.2 mm ebadında)
bir böcek olup, en çok şiltelerde ve yatak odasındaki
halıların tozlarında bulunur. Bilhassa gece
ortaya çıkan astım nöbetlerinde ilk sebeptir. Bu böcekler
ılık ve nemli yerlerde yaşamayı severler. Ev
tozlarında bulunan diğer mühim âmiller ise çeşitli
tüyler (tavşan, kedi, köpek, fâre vs.) ve mantar
sporlarıdır.
İnorganik maddelere karşı meydana gelen allerjiler
çok kere astım nöbetini uyandıracak ağırlıkta
olmaz. En dikkati çeken maddeler, aspirin ve
fabrika bacası dumanlarındaki kimyâsal maddelerdir.
Psikolojik gerilimler de astım nöbetine sebeb
olabilmektedir.
Astımda belirtiler: En önemli belirtisi nefes
darlığıdır. Güçlük daha çok nefes vermededir. Kuru
ve inatçı bir öksürük vardır. Yapışkan, saydam
ve miktarı az bir balgam çıkaran hasta bundan
sonra rahatlar. Solunum daralır ve hışırtılı bir ses
çıkar. Kriz çok ağır olursa hastada morarma görülebilir.
İlhitâbî bronş ve akciğer hastalıklarının
tabloya eklenmesi veya böyle bir zeminde astım
nöbeti çıkması daha zor durumlara yol açabilir.
Yapılacak şeyler: Hastanın krize sebeb olan
maddeyle temâsını önlemek ilk yapılacak iştir.
Astım krizi geldiğinde burna çekilen ilaçlarla hasta
kendini rahatlatmalıdır. Epinefrin, aminofilin,
kortizon bu tip ilaçlardandır. Bunlardan epinefrinin
zerki gerekir ve astım krizinde hastayı çok rahatlatır.
Allerji yapıcı maddeye karşı kişiyi duyarsızlaştırmak
(desensitizasyon) veya duyarlılığı
azaltmak (hiposensitizasyon) işlemleri de birinci
tip astımda faydalı olmaktadır.
Ülkemizde son yıllarda yapılan araştırmalara
göre bir milyon dolayında kişi astım tedâvisi görmektedir.
Bunun dört katı kadar da gizli astımlı
vardır. Allerjik astım hastalığı daha çok Doğu Karadeniz
bölgesinde yaygındır. Böyle hastaların sigara
içmemesi, yün örmemesi, evcil hayvan beslememesi,
fabrika bacalarının çok olduğu yâni hava
kirliliğinin fazla olduğu ve ılık-nemli bölgelerden
uzak bölgelere yerleşmesi, ev tozlarından
uzak olması (sık sık ev temizliğinin hastanın evden
uzakta olduğu bir sırada yapılması gibi), toz tutan
eşyâların azaltılması, ev temizliğinin dâimâ aspire etme (emme) özelliği olan elektrikli makinalarla
yapılması, yastık, yatak ve eşyâların tüy,
yün gibi şeyler yerine plastik maddelerle (sun’î
sünger gibi) doldurulması, daha önce dokunduğu
anlaşılan ilaç terkiplerinin daha sonra kullanma
mecbûriyetinde olduğu ilaçların içinde bulunup
bulunmadığının araştırılması şüpheli ilaçlardan
kaçınılması tavsiye edilmektedir.