Atropin

atropin, tıpda tedavi amacıyla kullanılan,
kristalleşmiş, zehirli bir alkaloit. Özellikle
göz hekimliğinde, ağtabakanm incelenmesi
için gözbebeğini genişletmek ya da göz
merceği ile iris arasındaki yapışıklıklan
önlemek amacıyla yerel olarak göze uygulanır.
Saman nezlesi ve soğuk algınlığında,
burun ve gözyaşı salgılannı azaltarak hastayı
rahatlatır.
Atropin, otonom sinir sisteminin parasempatik
bölümünün uyanlmasından ileri
gelen bağırsak kasılmalannı gevşettiği için,
bazı bağırsak hastahklannda başka ilaçlarla
bir arada kullanılır. Çocuklardaki gece işemelerinin
tedavisi ile üreter ve safra yollan
kasılmalannın hafifletilmesinde de etkilidir.
Solunumu uyancı olarak kullanımının bugün
artık önemi kalmamıştır. Astım tedavisinde
bronş kasılmalannı önlemek için de,
bugün atropin yerine daha çok adrenalin
verilmektedir.
Atropinin kendine özgü etkileri ter, tükürük
ve mukoza salgılannı engellemesi, vagus
sinirini uyararak kalp atımlannı hızlandırması,
gözbebeğini genişletmesi ve göz
merceğinin uyum yeteneğini felce uğratması,
bronş, bağırsak ve başUa yapılann düz
kaslannı gevşetmesidir. Uyanlma ve taşkınlık
gibi belirtilerle başlayan merkez sinir
541 Atsız
sistemi etkileri, beyin ile omurilik arasındaki
soğancığın (medulla oblongata) felce uğramasına
ve ruhsal çöküntüye kadar varabilir.
Bütün etkilerinin birlikte görülmesi gibi
bir sakınca olduğundan, tedavide atropinin
yerini giderek daha sınırlı etkileri olan
başka sentetik ilaçlar almaktadır. Örneğin
gözde daha kısa süreli bir etkisi olan
homatropin, sinir sistemini hemen hemen
hiç etkilemez. Transetin ve sintropan gibi
ilaçlar da, atropin gibi kasılmaları gidermekle
birlikte, gözbebeği genişlemesi, ağız
kuruluğu ve kalp çarpıntısına yol açmaz.
Doğada yeterince bol bulunmayan atropin,
Solanaceae familyasının güzelavratotu,
banotu, tatula ve Scopoila gibi bütün türlerinde
bulunan levohiyosiyaminden elde edilir.
En iyi kaynak, bir banotu türü olan
Hyoscyamus muticus bitkisidir. Tıpta daha
çok sülfat tuzları halinde kullanılan atropin
ve hiyosiyamin, bireşim yoluyla tropinden
de elde edilmektedir.
Atrypa, Brachiopoda (kolsuayaklılar) filumundan,
soyu tükenmiş deniz kabuklulannr
içeren cins. Geniş bir zaman aralığında
yaşamış olan Atrypa türlerinin fosillerine,
Orta Devoniyen Dönem’den Atrypa spinosa,
Erie İli, New York
Buffalo Museıım of Science, Buffalo, N.Y.
Orta Silüriyenden (Silüriyen Dönem y.
430-395 milyon yıl önce) Üst Karbonifere
(Karbonifer Dönem y. 345-280 milyon yıl
önce) kadar uzanan deniz kayaçlannda çok
sık rastlanır. Pek çok türü tanımlanan
Atrypa cinsi, belirgin, eşmerkezli büyüme
çizgileri ve kabuğunun garip çıkmtılanyla
kolayca tanınır. Bazı Devoniyen (y. 395-345
milyon yıl önce) kayaçlarda Atrypa’mn üst
çenet (sırt çeneti) kalıntılannm çok bol
bulunmasına karşılık, alt çenet (kann çeneti)
parçalannın çok az bulunması ya da hiç
bulunmaması, okyanus hareketleri sırasında
akıntının yalnızca kabuğun üst çenetlerini
sürükleyip götürmüş olmasından kaynaklanabilir.