Atsız-Sabahattin Ali Davası

Atsız-Sabahattin Ali Davası, Sabahattin
Ali’nin Nisan-Mayıs 1944’te, Nihal Atsız’ın
solculan hedef alan makaleleri üzerine
onun aleyhine açtığı dava ve bu dava
nedeniyle çıkan olaylar dizisi.
II. Dünya Savaşı yıllannda, Naziliğin ideolojik
etkisi ve Almanya’nın siyasal-askeri
çıkarlan nedeniyle sağladığı destek, Türkiye’de
Irkçıhk-Turancılık akımının gelişmesine
yol açmıştı. Ama Almanya’nın savaş
alanlannda gerilemesi, özellikle 1943’ten
başlayarak resmî çevrelerde bu akıma karşı
gösterilen hoşgörünün azalması sonucunu
verdi. Öte yandan sol yayınlarda da bir
canlanma olmuştu. Mayıs 1943’te sol eğilimli
Faris Erkman, Irkçılık ve Turancılığı
hedef alan, bu akımı yabancı (Alman)
kuklası olmak, ülkeyi savaşa sokmayı istemek
ve Kemalizme ve hükümet politikasına
karşı çıkmakla suçlayan “En Büyük Tehlike”
adh bir broşür yayımladı. Böylece
Turancılarla sol kesim arasmda, basının da
katıldığı sert bir tartışma başladı. Süregiden
bu tartışma çerçevesinde, Irkçı-Turancı çevrelerin
önde gelen adlanndan Nihal Atsız
Mart lŞ44’te, kendi çıkardığı Orhun dergisinde
“Başvekil Saraçoğlu Şükrü’ye Açık
Mektup” adlı bir yazı yayımladı. Yazı son
zamanlardaki solcu yayın ve etkinlikleri
hedef almakta, bunlan başbakana şikâyet
etmekteydi. Ama başbakana salt görevi
nedeniyle değil, aynı zamanda “Türkçü”
olarak tanındığı için sesleniyordu. Solculara
karşı ittifak temelinde, Turancı akıma karşı
hoşgörülü tutumu son zamanlarda zayıflayan
hükümet çevrelerine yakınlaşma isteğini
de dile getirmekteydi. Atsız, Nisan
1944’te aynı dergide “Başvekil Saraçoğlu
Şükrü’ye ikinci Açık Mektup”u yayımladı.
Bu yazıda da, aralannda Ankara Devlet
Konservatuvan dramaturglanndan yazar
Sabahattin Ali ile bazı üniversite öğretim
üyelerinin de bulunduğu sol eğilimli kişilerin
adlan verilmekte, bunlar solcu etkinliklerde
bulunmakla suçlanmaktaydı.
Bu yazı üzerine dergi kapatıldı; yazıda adı
eçenlerden Sabahattin Ali, Atsız aleyhine
akaret davası açtı. 26 Nisan 1944’te Ankara’da
başlayan dava sırasında Adüye’de
Atsız lehine gösteriler yapıldı, olaylar çıktı.
Bir gün sonra Turancı bir grup Sabahattin
Ali’ye saldırdı. 3 Mayıs’taki ikinci duruşmada,
Atsız yanhsı kalabalık bir öğrenci
grubu Ankara sokaklannda yürüyüş yaptı,
Sabahattin Ali’nin kitaplan yakıldı. Polisin
kanşması üzerine olaylar daha da büyüdü. 9
Mayıs’taki son duruşmada Nihal Atsız, tecil
edilen dört aylık bir hapis cezasına çarptınldı.
Olay basında ve kamuoyunda geniş yankılar
yarattı. Hükümete yakın basında Turancılığı
hedef alan yazılar yazıldı. Bu olay
kamuoyu ve hükümet çevrelerinde Irkçı-
Turancı akıma hoşgörülü havanın kesinlikle
değiştiğine tanıklık ediyordu. Nitekim bu
davayı Irkçıhk-Turancılık Davası(*) izlemiştir.
Aynca bu dava daha sonraki kimi
gelişmelerin de (Tan olayı, DTCF’deki
tasfiye vb) başlangıç noktası sayılabilir