Australopithecus

Australopithecus (güney maymunu), Afrika’nın
doğusu ve güneyinde fosilleri bulunan
insangiller cinsi. Miyosen Bölümün
sonu (y. 8 milyon yıl önce) ile Erken
Pleyistosen sonlan (y. 1,5 milyon yıl önce)
arasmda yaşamıştır. Modern insanın atası
değilse de akrabası olduğu genellikle kabul
edilir ve zaman zaman ilk insangiller için
ortak bir ad olarak kullanılır.
Bulunan fosillere dayanarak Australopithecus’
lann yaklaşık 8 milyon yıl önce ortaya
çıktığı kabul edilir. 3,5 milyon yıldan daha
eski fosiller yetersizdir, ama karşılaştırma
yapabilmek için Homo erectus’un(*) 1,5
milyon yıl önce yaşadığı söylenebilir. Australopithecus’lar
bir ölçüde dik yürüdükleriAustrasia
568
ni açıkça gösteren anatomik yapılarıyla
maymunlardan ayrılırlar. Maymunlannkinden
pek farklı olmayan beyinleri küçük,
dişleri ise insanınki gibidir. Birçok antropolog
Australopithecus’lan ikiye ayırır: daha
küçük ve ince yapılı olan Australopithecus
africanus (ve alt türleri) ile ağır gövdeli ve
daha güçlü olan Australopithecus robustus.
A. boisei gibi öteki türler de bazen bu cinsin
içinde sınıflandırılır.
Australopithecus africanus. Australopithecus
adı ilk kez Raymond D art tarafından
1924’te Güney Afrika’daki Taung’da bulunan
bir fosil için, africanus tür adıyla
Sterkfontein’da bulunan Australopithecus
africanus’un kafatasının yandan görünüşü,
Güney Afrika
Transvaal Museum, Pretoria, Güney Afrika
birlikte kullanıldı. “Taung kafatası” ya da
“Taung bebeği” olarak da bilinen fosilin,
gelişmemiş ya da çocuk yaşta bir bireyin
kalmtılan olduğu saptandı. Bulunan kalıntılar,
yüz, alt çene kemiği, beyin kafesiyle
birlikte kafatası tabanı ve geçici dişlerin
tamamıyla, ilk kalıcı azı dişlerini kapsıyordu.
D art, fosilin o güne değin bilinmeyen,
insanla maymun arası bir türe ait olduğunu
düşündü. Ama fosilin gelişmemiş ve bu
türden bulunan ilk örnek olması nedeniyle,
bilim adamlan bu yoruma başlangıçta kuşkuyla
yaklaştılar.
İzleyen 30 yıl içinde Güney Afrika’nın
Sterkfontein, Swartkrans, Kromdraai ve
Makapansgat gibi bölgelerinde insangillere
ait başka kalıntılar da bulundu. Öncekiler
gibi küçük gövdeli olan bu tür, sonunda
Australopithecus africanus olarak adlandınldı.
Bunların arasmda Robert Broom’un
Sterkfontein’da bulduğu (1937) Plesianthropus
transvaalensis ve D art’ın Makapansgat’ta
bulduğu (1948) küçük, ince yapılı
Australopithecus prometheus sayılabilir.
1954’te, J. T. Robinson bu ince yapılı
örneklerin Australopithecus africanus’un bir
alttürü olarak sınıflandırılmasını önerdi.
Bunlara A. africanus transvaalensis adını
veren Robinson, Taung fosilini de A. africanus
africanus adıyla sınıflandırdı. Afrika’
daki çalışmalar 20. yüzyılın ortalanna ve
sonlarına doğru sürdükçe Tanzanya, Kenya
ve Etiyopya’ya yakın akraba türler
bulundu.
Australopithecus robustus. Robert Broom
1938 ve 1948’de, Güney Afrika’nın Kromdraai
ve Swartkrans bölgelerinde insangillere
ait yeni örnekler buldu. Önceleri
bunların aynı bölgede Dart’ın bulduğu Australopithecus’tan
ayrı bir cins olduğunu
sanan Broom, fosillere Paranthropus robustus
ve Paranthropus cressidens adlannı verdi.
Ama bu sınıflandırma paleontologlar
arasında yıllar süren tartışmalara yol açtı.
Bazıları Broom gibi Paranthropus’un ayn
bir cins olduğuna inanırken, bazıları da
daha ileri bir gelişimi gösteren değişik
özelliklerine karşın, bunun Australopithecus
cinsinden olduğunu öne sürüyordu.
Bulunan örneklerin, çene ve dişlerdeki
bazı önemli değişiklikleri göstermeye yetecek
kadar dişi vardı. Paranthropus’un azı ve
küçük azıdişleri A. africanus’unkilerden çok
daha büyük Olmakla birlikte ikisinin kesici
öndişleri ve köpekdişleri birbirine benziyordu.
Bu yüzden, Paranthropus’un insangillerin
maymunlara yakın, otçul bir cinsi olduğu,
Australopithecus’\ın ise et yediği öne
sürüldü.
Sonradan yeni fosiller bulununca Broom
Paranthropus’u Australopithecus’un bir türü
olarak yeniden sınıflayıp, A. robustus adını
verdi. A. robustus’un yaklaşık 68 kg, A.
africanus’un ise 37-43 kg olduğu sanılıyordu.
Sonraki bulgular Broom’un, robustus
kalmtılannın africunus’tan bir milyon yıl
sonraya ait olduğu yolundaki yargısını doğruladı.
A. robustus’un alet kullandığını gösteren
bir kanıt henüz bulunamamıştır. Beyni günümüzde
yaşayan maymunlannkinden büyük
değildir (yaklaşık 435-530 cm3). Dik
durduğu ve maymun olmadığı açık olmakla
birlikte, genellikle robustus’un bugünkü
insanla aynı evrim çizgisinde olmadığına
inanılır. Swartkrans’ta bulunan öteki fosiller
bugünkü insanın doğrudan atası olan
Homo erectus’un aynı bölgede ve robustus’
la aynı dönemde yaşadığım gösterir. Gene
bu bulgulara dayanarak robustus’un Homo
erectus’la rekabet edemediği için yok olduğu
öne sürülmüştür.
Australopithecus boisei. Önceleri Zinjanthropus
boisei olarak adlandırılan bu iri
yapılı australopithecus’ un tek örneği
1959’da Mary D. Leakey tarafından Tanzanya’daki
Olduvai Boğazında bulunan fosildir.
İzotropi yöntemiyle 1 milyon 750 bin
yıl önce yaşadığı anlaşılmıştır. Hemen hemen
eksiksiz durumda bulunan iri, erişkin
kafatası ile eskiden göl kıyısı olan geniş bir
alandaki zengin omurgalı fauna ve Olduvai
kültürüne ait taş aletler arasmda ilişki
kurulmuştur. A. boisei, insangillerin başka
bir türü olan Homo habilis ile aynı dönemde
yaşamıştır. Kenya’nın kuzeyi ve Etiyopya’nın
güneyinde de pek çok kalıntısı bulunan
A. boisei’nin öteki iri yapılı australopithecus’\
ax\a ilişkisi antropologlar arasında
anlaşmazlık konusudur.