İŞCAN Haşim (1898-1968), idareci. Mülkiye’yi (1921) ve Hukuk Mekte- bi’ni bitirdi. Bir süre öğretmenlik ve gazetecilik yaptıktan sonra Tekir­dağ, Erzurum, Antalya, Bursa, Sam­sun valiliklerinde bulundu. Bu gö­revi sırasında bulunduğu illere okul, liman, spor tesisi, hastane, park, kütüphane vb yapılar kazandırdı. Emekliye ayrıldıktan sonra 1964’de İstanbul Belediye Başkanlığı’na se­çildi. Başkanlığı süresince İstan­bul’a Saraçhane ve Unkapanı ge­çitleri, Eminönü yayalar köprüsü, Karaköy yeraltı ...

İŞBÖLÜMÜ, toplumsal üretim ve ye­niden üretim sürecinin değişik alan­larında ve kısmi süreçlerinde ger­çekleşen ve tarih boyunca gelişen farklılaşma, kademelenme ve bu a- lanlar, süreçler arasındaki bağlar, işbölümü, üretim güçlerinin geliş­mesiyle ve onun temeli üzerinde gelişir; doğanın insanlar tarafından topluma maledilmesi ve denetim al­tına alınması etkinliğinin ulaştığı düzeyin bir ifadesidir. İşbölümü, her sosyo – ekonomik formasyonda üre­tim ilişkileri sisteminin önemli bir ...

İŞBİRLİĞİ, birçok kişinin ortaklaşa olarak tek bir çalışma sürecine ya da farklı ama birbiriyle ilişkili çalış­ma süreçlerine katılması, işbirliği’ni işbölümüyle birlikte ele almak ye­rinde olur, işbirliği, çalışmanın en eski biçimidir, ilkel toplumda, işbö­lümü doğmadan önce insanlar ara­sında yardımlaşmaya ve güçlerini birleştirmeye dayalı işbirliği ilişkile­ri egemendi. Kölecilik dönemindeki anıtsal yapılar, piramitler, sulama sistemleri vb binlerce kölenin or­taklaşa çalışmasının ürünüdür. Feo­dal toplumlarda, ...

İŞAYA (MÖ VIII. yy), İbrani peygam­ber. işaya (Isaiah) İbranice Tanrı Kurtuluştur anlamındadır. Aynı adı taşıyan 66 bablık bir bölümün, işa­ya Peygamber tarafından Tevrat’a eklendiği kabul edilir. MÖ 740 yılla­rında Yahova (Tanrı)’nın kendisini peygamberliğe atadığını öne sürüp, çoktanrıcılık ve putataparlıkla sa­vaştı; seçilmiş ulus olan israiloğul- ları’nı tektanrılı dinlerinde ve Asur baskısına karşı birleştirmeye çalış­tı. işaya, Hıristiyan sanatında pek- çok esere konu ...

İŞARET, insanların bilgi edinmesin­de haberleşmede değişik nesnele­rin özelliklerinin ya da nesneler a- rasındaki ilişkilerin temsilcisi ola­rak ortaya çıkan ve enformasyonlar elde etmeye, onları biriktirmeye, iş­lemeye ve aktarmaya yarayan, du­yumsal olarak kavranan nesne, fe­nomen, süreç. Felsefe, mantık, dil­bilim, psikoloji vb alanlarda sıkça başvurulan bir kavram olan işaret, dilsel olan ve olmayan olarak ayırd- edilebilir. işaretlerin birbirleriyle, temsil ettikleri nesnelerle, bu nes­nelerin ...

İŞ GÜVENLİĞİ, çalışma sırasında işçinin sağlık ve güvenliğini tehdit eden tehlikelerin ortadan kaldırıl­ması ya da azaltılması için alınma­sı gerekli önlemlerin tümü. İş gü­venliğini sağlamak, hizmet sözleş­mesi gereği işverenin, işçiye karşr yerine getirmesi gereken birincil borçlarındandır. İş güvenliğinin sağlanması ekonomik hayatın ve­rimlilik ve sürekliliği için de gerekli bir koşuldur. Uluslararası Çalışma örgütü (ILO) değişik iş kolları için hazırladığı öneri ve sözleşmelerde ...

İŞ BANKASI, Bk. TÜRKİYE İŞ BAN­KASI, İŞ GÜVENLİĞİ, çalışma sırasında işçinin sağlık ve güvenliğini tehdit eden tehlikelerin ortadan kaldırıl­ması ya da azaltılması için alınma­sı gerekli önlemlerin tümü. İş gü­venliğini sağlamak, hizmet sözleş­mesi gereği işverenin, işçiye karşr yerine getirmesi gereken birincil borçlarındandır. İş güvenliğinin sağlanması ekonomik hayatın ve­rimlilik ve sürekliliği için de gerekli bir koşuldur. Uluslararası Çalışma örgütü (ILO) değişik iş ...

Bergman (d. 1918) 1955’de Bir Yaz Gecesi Gülümseyişi (Sommarnat- tens Leende) nin Cannes Festivali’ nde kazandığı başarıdan sonra u- luslararası bir üne kavuşarak uzun yıllar İsveç Sineması’nı neredeyse tek başına temsil etti. Günümüze dek Yedinci Mühür (Det Sjunde İn- seglet, 1956); Yaban Çilekleri (Smulstronstallet, 1957); Yüz (An- siktet, 1958); Aynadaki Gibi (Sasom i       en Spegel, 1961); Sessizlik (Tyst- raden, 1963); ...

Kuzey Avrupa’da ülke. Batıda Nor­veç, kuzeydoğuda Finlandiya, do­ğuda Botni Körfezi, güneydoğuda Baltık Denizi, güneybatıda Katteg- rat iç denizi, Öre (Öre Sund) ve Skagerrak boğazlarıyla çevrilidir. İskandinav Yarımadası’nın 5/8’ini kaplayan İsveç’e Baltık Denizi’nde- ki Oland ve Gotland adaları da bağ­lıdır. COĞRAFYA Yüzey Biçimleri: Coğrafya özellikle­rine göre ülke üç bölgeye ayrılır. Kuzeyde, kutup dairesinin ötesine uzanan Norrland bölgesi yeralır. Güneye inildikçe alçalan ...

İSTRONGİLOS, izmaritgillerden ke­mikli balık türü. Uzunluğu 20-30 cm’dir. Sırtında tek yüzgeç bulu­nur. Ağzı uzayıp kısalabilen bu ba­lığın damağı dişsizdir. Marmara De- nizi’nde bol bulunur. (Smaris vul- garis)

İSTRİA, Yugoslavya’da yarımada. Adriya Denizi’nin kuzeydoğusunda Trieste Körfezi ile Karnero Körfezi arasında yeralır. Yüzölçümü 3 968 km2’dir. Coğrafi bakımdan 3 bölü­me ayrılan yarımadanın Beyaz ist- ria adı verilen kesimi verimsiz top­raklar üzerindedir. Halkı ise geçi­mini hayvancılıktan sağlar. Gri ist- ria kesimi ise oldukça alçak ve da­ha nemlidir bu nedenle tarıma el­verişlidir. Adını kırmızı topraklı o- vasından alan Kırmızı istria’da e- ...

İSTRATİ Panait (1884-1935), Ro­manyalI romancı. Babası Yunanis­tanlI bir kaçakçı, annesi çamaşır­cılık yapan köylü bir kadındı. Oniki yaşında evden ayrıldı. Yirmi yıl bo­yunca Balkanlar, Ortadoğu, Ceza­yir, Fransa, İtalya, İsviçre’de dolaş­tı. Ülkesine dönünce sosyalist dü­şüncelerin etkisine girdi. Evlilik ve çiftlik kurma girişimi başarısızlıkla sonuçlanınca yeniden yurdundan ayrıldı. 1921’de Nice’de intihar gi­rişiminde bulundu. Bu yıllarda ta­nıştığı Romain Rolland’ın özendir­mesiyle yazarlığa başladı. 1924’de yayımlanan ...

İSTİRİSE, denizcilikte yelkenli ge­milerde ana serenleri indirmede ve çekmede kullanılan donanım hala­tı. Yerlerine oturtulmuş serenleri or­talarından tutmak için ana direğin tepesine geçirilmiş zincir ya da ha­lata istirise kandilisası, istirise ha­latının donatıldığı makaraya da is­tirise makarası denir.

İSTİRİDYE, istiridyegillerden kabuk­lu yumuşakça türü. Kabuğunu oluş­turan iki çenet, bir bağ ve bir kas­la birbirine bağlıdır. Saçaklı ve üs­tü katmerli sert kabuklarından biri ötekinden daha iridir. Norveç’den Karadeniz’e dek sığ kayalıklara tu­tunarak yaşayan istiridyenin eti yüksek besin değeri taşır. (Ostrea edulis)

İSTİNYE TERSANESİ, İstanbul’da tersane. İstanbul Boğazı’ndan ge­çen gemilerin bakım ve onarımını   yapmak amacıyla istinye semtinde 1912 yılında bir Fransız firmasınca kuruldu. 8 500 tonluk bir yüzer ha­vuzla donatılan tersane I. Dünya Savaşı’nda donanma üssü olarak kullanıldı. 1952 yılında Denizcilik Bankası’na devredildi. Çeşitli mo­dern araçlarla geliştirildi. Tersane­nin kapasitesi, yılda 450 000 gros tonluk 170 -180 geminin havuzlan­masını yapabilecek durumdadır. Bu­gün ...

İSTİNGA, yelkenlerin toplanıp sa­rılmalarını kolaylaştıran halat. Yel­kenleri toplama işine de denizcilik­te istinga etmek denir.

İSTİNABE, hukukta, belirli durum­larda bir kısım hukuki işlemlerin yer olarak yetkisiz makamlarca ya­pılmasına olanak tanıyan bir usul hukuku kavramı. Görülen bir da­vayla ilgili olarak bir tanığın ifade­sinin davanın görüldüğü mahkeme tarafından yetki verilerek, tanığın bulunduğu yer mahkemesi tarafın­dan alınması vb durumlarda uygu­lanır.

İSTİMBOT, buharlı makineyle işle­yen filika büyüklüğünde deniz ara­cı. Çatana da denir.

İSTİKLÂL MARŞI, Türkiye Cumhu- riyeti’nin ulusal marsı. Sözleri Meh­met Akif Ersoy’un, bestesi Osman Zeki Ûngör’ündür. 12 Mart 1921’de TBMM tarafından kabul edildi. Ulu­sal Kurtuluş Savaşı’nın en heye­canlı günlerinde toplumu bir araya getirici ve ortak duygularını can­landırıcı bir ulusal marş gereksini­mini gidermek amacıyla MEB, 1921′ de bir güfte yarışması düzenledi. Bu yarışmaya 724 siir katıldı. Kazanan güfteye Dara ödülü konduğu için ...

İSTİKLÂL MAHKEMELERİ, Ulusal Kurtuluş Savaşı sırasında ve son­rasında özel yasayla kurulan ve o- lağanüstü yetkilerle yargılama ya­pan mahkemeler. TBMM’de’ Eylül 1S20’de kabul edilen bir yasayla ku­rulan bu mahkemeler başlangıçta öngörüldüğü gibi yalnız asker ka­çaklığını kavuşturmakla kalmaya­rak, hıyanet-i vataniye, herhangi bir yoldan ülkenin maddi ve manevi gücünü azaltma, askersel ve siya­sal casusluk suçlarına da baktı. Mahkemelerin idam cezaları dışın­da verdiği kararlar ...