AVRUPA İNSAN HAKLARI KOMİSYONU

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesine göre kurulmuş olan yarı mahkeme niteliğinde organ. Komisyonun, sözleşmeye taraf olan devletlerin sayısı kadar üyesi vardır. Bu üyeler, Avrupa Konseyinin parlamenter organı olan Danışma Meclisinin hazırladığı listeye göre Bakanlar Komitesince altı yıllık bir zaman için seçilirler. Üyeler, Komisyonda vatandaşı bulundukları devlete karşı da bağımsız olarak vazife yaparlar. Komisyona hem sözleşmeye taraf devletler hem de fertler başvurabilirler. Sözleşmeye taraf olan her devlet başvurusunda taraf olan başka bir devleti sözleşmeye aykırı davranmakla suçlayabilir. Fertlerin Komisyona başvurabilmesi için iki temel şart vardır: 1) Aleyhine başvurulan devlet, fertlerine bu hakkı tanımış olmalıdır. 2) Komisyona başvurmak isteyen kişi kendi ülkesindeki yargı yollarının hepsine başvurmasına rağmen hakkını elde edememiş olmalıdır. Avrupa İnsan Hakları Komisyonunun tam bir yargı organı olup olmadığı tartışılmaktaysa da, komisyon üyeleri ferdi başvurunun kabûl edilebilirliği hususunda kesin karar verirken yargıç gibi hareket ederler. Komisyon 1958 senesinde meşhûr Lawless olayında verdiği kararda da kendisini
milletlerarası bir mahkeme olarak ortaya koymuştur. Bununla berâber komisyon ferdî başvuruları inceledikten sonra önce barışçı yollardan çözüm arar. Böyle bir çözüm bulunamazsa, mesele, Avrupa İnsan Hakları Divanına götürülür. Komisyona yapılan başvuru Divanın yargı yetkisini kabûl etmiş olmayan bir üye devlet aleyhine yapılmışsa, bu durumda Komisyon dostça çözüm bulunamadığı hallerde görüşünü bir raporla Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesine bildirir. Komisyon, sözü edilen son kararlarının bir hüküm gibi, kesin ve bağlayıcı olmaması sebebiyle, mahkeme değil, yarı mahkeme özelliğinde bir organ sayılmaktadır. Türkiye, 1987 senesinde Türkiye Cumhûriyeti vatandaşlarının komisyona ferdî olarak başvuruda bulunma hakkını kabûl etmiştir.