AVRUPA TOPLULUĞU (AT)

AVRUPA TOPLULUĞU (AT); Alm. europa
Gemeinschaft, Fr. Communatue Europeenne,
İng. European Community Belirli Avrupa ülkeleri
arasında, mal, hizmet ve üretim faktörlerinin
(emek ve sermâye) serbestçe dolaşımını sağlamak
gâyesiyle kurulmuş İktisâdi birlik.
1951 yılında Avrupa Kömür Çelik Topluluğunu
teşkil eden altı Avrupa ülkesi (Federal Almanya,
Fransa, İtalya, Belçika, Hollanda ve Lüksemburg)
25.3.1957’de aralarında imzâladıkları
Roma Antlaşması ile AT’yi kurmuştur. Topluluğa
daha sonra İngiltere, Danimarka ve İrlanda’nın
katılmasıyla dokuzlar hâline gelmiş; Yunanistan’ın
katılmasıyla üye adedi ona yükselmiştir.
Son üyeler İspanya ve Portekiz’dir. Böylece
toplam üye sayısı on iki olmuştur. Merkezi
Brüksel olan AT’nin hedefi topluluk tarafından
ortak iktisat politikaları (tarım, ulaştırma, dış
ticâret) uygulamaktır. Topluluk nihâî olarak üye
ülkeler arasında iktisâdî ve para birliğinin sağlanmasını
amaçlamaktadır. Bu gâye ile topluluk
dışından gelen mallara ortak gümrük târifesi tatbik
edilmekte, bu gümrük gelirleri ile ortak tarım
politikası tâkip edilmek istenmektedir. Üye ülkelerin
mal ve faktörleri topluluk içinde herhangi
bir sınırlama olmaksızın serbestçe dolaşabilmekte
ve herhangi bir gümrük veya kontenjana
tâbi tutulmamaktadır. AT’de 1992 yılında
tek pazara (single market) ulaşılması plânlanmaktadır.
AT’nin icrâ organı, ortaklık konseyidir. Üye
ülkelerin bakanlarından müteşekkil olan bu konsey,
üye devletlerin ortak politikalarını âhenkleştiren
ve karar alan bir icrâ organıdır. AT Komisyonu
topluluğun sürekli yürütme organı vasfını
taşımaktadır. Bakanlar Konseyi ve AT Komisyonu,
Avrupa Parlamentosunun denetim ve
gözetimi altında bulunmaktadır. Konsey, Komisyon
ve Parlamentoda Fransa, İngiltere, İtalya
ve Almanya eşit olarak en büyük oy hakkına sâhip
bulunmaktadır.
Türkiye AT ile aday üyelik münâsebeti içinde
bulunmaktadır. 12.9.1963 târihinde imzâlanan
Ankara Antlaşması ile üç safhadan geçerek
tam üye olmayı hedef almıştır. 1.1.1973 târihinde
yürürlüğe giren katma protokolle ilk safha
olan hazırlık dönemini geçen Türkiye, hâlen topluluk
üyeliğine geçiş dönemi safhasında bulunmaktadır.
Geçiş dönemi ortak gümrük târifesine
uyum sağlanmasını ve dış ticârette mikdar kısıtlamalarının kaldırılmasını hedef almıştır. Geçiş
döneminde gümrük vergilerinin veya eş etkili
vergilerin kaldırılması için bir süre tanınmış bulunmaktadır.
Türkiye 17.4.1987’de tam üyelik başvurusunu
yapmış fakat bu mürâcaat henüz kabûl edilmemiştir.
Kabûl olunmaması için çeşitli siyasî
oyunlara baş vurulmaktadır.