AYAK

AYAK; Alm. Fuss (m), Fr. Pied, İng. Foot. İnsan
vücûdunun en alt kısmında bulunan ve yürümeyi,
dik durmayı sağlayan, 26 kemik, bağ ve kaslardan
meydana gelen organ. Vücûdun bütün ağırlığını
taşıdığından mekanik olarak en fazla zorlanan organdır. Ayak kemiklerinin en büyüğü topuk kemiğidir.
Parmak kemikleri de en küçük kemiklerdir.
Topuk kemiği, aşık kemiği ile birlikte ayak arka
kısmım meydana getirir. Aşık kemiği, baldir kısmının
çatısını yapan kaval kemiği ve kamış kemiğinin
meydana getirdiği çatalın içine sokulur.
Yukarı aşık eklemi ayağın alt bacak ile olan biricik
bağlantısıdır. Aşık kemiğinin ön yüzünde ayak
sandal kemiği vardır. Topuk kemiğinin ön çıkıntısında
zar kemiği bulunmaktadır. Topuk kemiği ile
zar kemiği arasındaki ekleme Coupart eklemi denilmektedir
ki bu eklemin cerrahi açıdan önemi büyüktür.
Ayak kesilmesini gerektiren hastalıklarda
bu eklem hattı açılır ve bağları kesilirse bu hattın
önünde kalan kısmı kolaylıkla ayırmak mümkün
olur. Aşık kemiği ile topuk kemiği arasındaki ekleme
aşağı topuk eklemi denir. Bu eklem, ayağı dikey
ekseni etrafında oynatmak, ayak iç yan ve dış
yan kısmını kaldırmak vazifesini görmektedir.
Ayak, sandal kemiğinin ön kısmında üç konik kemik
bulunur. Üçüncü konik kemik ayak zar kemiğine
çok sıkı bir şekilde bağlıdır. Böylece ayak
bileği bu kısımda çok sağlam bir yapıya sâhip olmaktadır.
Ayak konik kemikleri ile zar kemiğinin
yaptığı kemik dizisinin önünde 19 adet ayak tarak
ve ayak parmak kemikleri bulunur.
Ayak, ayak kasları vâsıtasıyla hareket ettirilir.
Ayak kasları kısa ve uzun ayak kasları olarak iki
grupta ele alınır. Uzun kaslar alt bacakta, kısa
kaslar ayak iskeletinde bulunmaktadır.En önemli ayak hareketleri şunlardır:
Yukarı aşık ekleminden ayağı geriye bükme ve
germe hareketi; ayağı içe ve dışa çevirme; ayak tarağı
ve ayak bileği arasındaki hareketler.
Ayak mekanik olarak bulunduğu yükleme durumundan
başka, çeşitli hastalıkların belirtilerini
de ortaya çıkarabilir. Bu hastalıklardan bâzıları
şunlardır:
Şeker hastalığında damar bozukluklarından
dolayı deride iyileşmeyen yaralar, kalp ve akciğer
hastalıklarının bâzılarında ve ileri derecedeki
kansızlıklarda tırnaklarda kırılma ve gelişememe,
gut hastalığında büyük parmakta şişme ve ağrı, romatoid
artritte eklem bozuklukları, aterosklerozda
ayakta soğukluk ve ayak krampları.
Ayak, günün yaklaşık üçte ikisi kadar zamanda
kapalı kalan bir uzuvdur. Gün boyunca ayakkabılar
içinde vücut ağırlığını taşıdığı gibi birçok
güç hareketleri de yapmak zorundadır. Giyilen
ayakkabıya ayak sağlığı açısından çok dikkat etmelidir.
Dar ayakkabılar ayağın aktif hareketlerini
engellemekle kalmayıp, aynı zamanda ayak kan
dolaşımını da zorlaştırdığından, çeşitli rahatsızlıklara
sebeb olabilmektedir. Sivri burunlu ayakkabılar
ayak sıhhatini bozduğu gibi yüksek topuklu
ayakkabılar da bel ve göğüs omurlarına,
diz ve uyluk eklemlerine menfi tesirlidir.
Ayak sağlığı için giyilen ayakkabıda şu şartlar
aranmalıdır:
Ayakkabı ayak hareketlerine mâni olmamalı ve
ayak terinin buharlaşmasını engellememelidir.
Uç kısmı yeterli genişlikte olup ayak parmaklarını
birbirine yapıştırmamalıdır.
Çocuk ayakkabılarında ökçe kısa ve geniş olmalı,
topuk uzunluğu erişkinlerde üç santimetreyi
geçmemelidir.
Ayakkabının ucundaki deri yeteri kadar bol
olmalı, dar olup parmaklar üzerine basınç yapmamalıdır.Ayakkabı köselesi mümkün olduğu kadar esnek
olmalıdır.
Yazın üst kısmından hava geçiren ayakkabılar
tercih edilmelidir.
Ayakkabıda bulunması gereken bu özelliklerden
başka, ayak sağlığı için yapılması gereken
birkaç basit tedbir daha vardır. Günlük hayatta küçük
bir gayretle yapılabilecek bu ayak bakımı
ömür boyunca sağlıklı, temiz ve şekli düzgün
ayaklar sağlayacaktır. Ayak sağlığı için gençlerde
soğuk su, yaşı ileri olanlarda ılık su kullanılmalıdır.
Ayak terlemelerini mümkün olduğu kadar
önlemek için her gün bir miktar çıplak ayakla
dolaşmalı arasıra da tuzlu ılık suda dinlendirmelidir.
Çorapları sık sık değiştirmek ve naylon
çorap kullanmamak ayak sağlığı bakımından
önemlidir.