aydınların sürekli uğraşıları

 

i ^ ürerin ilk anayurtlarında yapılan .araştır;- { I jc|r, matbaacılığın ilk _t mûcidinin Türkler plduğunu belgelemiştir. İngiliz bilgini Carterde, ¡dünyada var olan en eski matbaa harflerinin, uygür^!îülindeolduğunu &viH\mu$tur. Nitekim, Turfan, Bejbâlık; Bez^kltk- Kara- Hoço, Yarkent, Hd^gibi Uygular’aâit yerleşme bölgelerimlekt t^ınrj ^esiminde yapılan İncelemeler şopunc^h Selde edilen hurâfat (matbaa h$rfleri), bunun en 0Çik delilleridir. Bunlaı^ sert, dayanrklı ağaçta*»’ yapılbifş veharfcketederek basım yapan harfler- dır. .Zengin Uygur küttür ve medeniyetfcıirt teşekkü]ürîde7bu büyük buluştaa Önemli ölçİi^e , yar^landı^anlaş^İiTiaktadır. – ,

₍ Savaşların ve çeşitti pölitik yaklaşımların tarihler böyüfıca aracı olduğu,kültür ve, mecfeni- yet alış-verişi bu alanda da görevini yerine getirmiş ve Uygur matbaacılığını, Batı, Moğollar eracrl*ğMe tanımıştır.                                                                                ^ ^ •

¹ Matbaa, Avrupayaki kutlanılışjn^an anpak 274 yıl sonra yurdumuza girebilmiştir. Bu gecikmedesosyal, ekonomik ve psikolojiksebeph Jeretkfh olmuşlardır. Bunddndolayıdırkbçfeşitli (bîllVlfi^ eserleri Avrupa’da matbaanın ^arfığına rağmen ¡^¡zçfe mafıdud çt yazmaşı nd&alar, çofcu B^labir elin parmakları sayısını aşamaz durumda yaıartttitardır« ₍ ..       ^_r.

Ileri görüşlü idarecilerin ve aydınların sürekli uğraşıları sonunda matbaa, Sultan III. Ahmet devrinde 1İ40/f?2?^Wrtd& yurdumuza resmen girebilmiştir Sadrazain Nevşehirli Üamat lbr^_; hjrfj Paşa, taraiıncÎan f ransalya gönderilen Sait Mehmet Efencfi» Paris’te medeniyetin bu vazge­çilmez aracını inceleme imkânını btıfur. Yirmi* lefefei Çelebi» *Mehmed’in oğlu olan Sait Mehmed Efendi, matbaanırY sağladığı faydalan yerinde ve yakından, tetkik edip, öğrenirice, yurda dönüşün­de, gerekti çalışma ve temaslara koyulmakta gecikmez. Konuya zaten yabancı olmıyan İbra­him Müteferrika da bu çalışmalara canla-başla katılır. Bu⁴ aiidî yazdığı “Vesilem-Tıbaa” idmdakieseri ile, matbaanın mahiyet, fayda ve flia^         göstecir. .Yılmadan,, sürdürülen

basv.ucular ıve^ığraşılaf^ Jbekletûtenı ive^r^tete gecikmez. İşi artık resmiyete dökmenin zamanı­nın g£ldi$ipi şö^erşk devrif^bu tür işlş^^âdeti! gereğince* Şeyh’umslâm’dan ve^Padişah” danda ferman almak için teştt&&s&fğeçeı4er.; Ybidfklârı difekçeyi İbrahim MütefaH^ İfttzalar. ^^aiam pamat^lbrahim Paşa’ya sütiarlar. Bu

,                                    komisyonda

terefc, müsbet kasarı mer$kial>ekleni len fetva makamından da trin vetfliı^Şeyh’u^iılâm Ab- düllih Efendrnftt #rdŞ fe^â, ^Wbdâri sosyal, ekonomik ve psİkol^k^^^ıdİiielef ‘¿¿i- Ön Önde buluhdürulursâ da, sönuçblarâk, m^- baanıhkurulması,hem de “bu veçhile fâftte-i azîmeyi müştemi} olmakla’* şeklindeki açıklama^ ’> Üe, müteşebbMlşr aynı z^n^ncla destelcleçpiştir.;

Sultan Jil^Ahfitetcin 1726tarihli fermanı üe, Şeyh’ul – Işlâm Abduİlah Effettdfnin fetvası mCfe- betoUr^k akınca, İbrahim Müteferrik iledava arkadaşiarnla büyük güç sağlanmış oÎuryBurtdaft sörtfa i^ter normal ye kolaylıkla yürür. 372$ yıli, mutl(j ^1t^yi^erin ve ti^n^uğraşılarttf verir. Ve.^^yurnuzürt jlk matbaası lsiar&lri’d&; kurularak, basıma hazırlaşır, _l   ^ i

V Ibrirfıim’Müteferrika’Hm kon^nda^ltuiFufemj (>ti IBc rtiâftkiÖa? basllabâk Hk eserin bîr sözlük olarak seçildiğini  ^Öâ^ıit- Tıbaat^Öl

Ma’mûre” adı verilen bu ilk matbaada basılacak ^Ibbıttlbtf -^^^ÖİIÖİ^^aTaR $e$\rftto’ı ^farU?wîli bir_; konudur. Bu! seçimde/ yapılacak B^kitfâkÎ îirı 5   İ;^şîr_r hadis, fı^ıK ve telâm konM^ış*

daki bir , eser, dolaysiyle itgijMerin, ve halkın

– tenkidine agmmamak konusu amaç ediniidiği ğfci,^dil^?çaliiiTiöfefinın durumu veyabancı dilden ¿serleri fıâlka ^¿zandıimrf^ ¿rjoısuntın da elcili Qİduğ^u^£^^m^kt^Yiz.

Işte bu seçim sonunda, Imam Ebû Nasf I bin Hammâd’iI -Cevherî el-l^târ^bt’nın CevherT sinin, Van’lı Mehnr^ed Efendi tarafın

 

m

yı Saad^^lfe çevirdiği gibi, Tercihi-

 

-dürer, Seyyidî, ı işliyen laha çok

 

ğü’nün, bu mânâda doğuşunun 250. yıldönümü­dür. Giinümüz Türk matbaacılığı, modern araç ye gereçlerle ¿¿onatılmış oImp, tekniği ileD0ğj|i’- nun pekçok; Batı’mn birçok ülkelerinden ilçrir dedir. vvT ; Bfr takırtı malzeme ve yedek parça sıkıntıları giderildiğinde, bu ilerleyişine yteni dev adımlar kazanacağına dair rahatlıkla güven vermektedir.

 

r#: ıK.< Bu yıl,

 

ilk Türk matbaasında, Hk olarak

 

üzerinde durukır| CereMf kıymetli ;t4Wb4 1Ş9 Bundarv2îpyı! $nce,

 

Çünkö,ltaiKinı MtfteSrrika’nm kitap basmaya muvaffak olduğunu görüyoru^ Ama, matbaacılığımız y\m de devam eder. Müteferrîİca’fltn aidi !«ğert sürede basabildiği fin toplamı 23 dkıp, wbu dâ, 12.500 nacağı “hız düşünülmek, gfcrey elden ele; ö#uız!dan omuza taşfr#a^,V«fee getirilir. Tarihî boyunca bir takırii gel-gfc| olafiarına sahne olursa da ilerleyişine devamlafğİfaÖfoüze kadar erîşhr.

1 KUşla*¹ insanları neden anlamazlar: Çünkü ^ onlar yazın tarlalara ‘_fr *korkulükâlkerler_lkıŞın dakuşlara buğdaytaneşfsşrperler.                                                                                      |