Bacon, Roger,

lakabı d o cto r m irabilis (Latincede “Olağanüstü Bilgin”) (d. y. 1220, Ilchester, Somerset ya da Bisley, Gloucester ? – ö. 1292, Oxford ?, İngiltere), deneysel bilimin ortaçağdaki öncülerinden Fransisken filozof ve eğitim reformcusu. Matematik, astronomi, optik, simya ve yabancı diller öğrenimi gören Bacon, barut yapımını aynntılanyla betimleyen ilk AvrupalIdır. Uçan makineler, motorlu gemi ve arabalar yapılmasını önermiş, kendisinin de övünerek belirttiği gibi deneysel bilim yolunda olağanüstü çaba harcamıştır. Her yerde dilden dile dolaşan araştırmaları, halk arasında bir tür mucizeler adamı olarak, görülmesine yol açmıştır. Bu nedenle Bacon, deney alanındaki gerçek başanları biraz abartılmış da olsa, çağdaş bilimin deneysel yaklaşımının, tarihsel bakımdan erken olgunlaşmış bir temsilcisidir. Varlıklı bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Klasikler üzerinde derin bilgi edindi. Küçük yaşta aldığı quadrivium (dörtlü; geometri, aritmetik, müzik ve astronomi) eğitiminden çok yararlandı. Aristoteles’in yapıtla- nm sık sık “dinlemiş” ve “okumuş” olmakla övünürdü. Sonradan Paris’te ders verdiğine göre, “Magister Artium” diplomasını da (en erken 1241’de) burada almış olmalıdır. Bilim yaşamı. Bacon, bilim yaşamına Aristoteles’e dayalı ya da onu yorumlayan metinler üzerine dersler vererek başladı. O tarihlerde, gelecekte bilime yöneleceğini gösteren bir belirti yoktu. Paris dersleri, Aristoteles’in yapıtlarını Batı Avrupa’ya yeni yeni tanıtan çalışmalan üzerinde öteki araştırmacılann da bilgilenmesi bakımından önemliydi. Bu ders metinleri, Bacon’ın, çok çeşitli kaynaklardan gelen Yeni-Platoncu etkiler altında kalmış Aristotelesçi bir tutumu izlediğini sergiler. İbn Sina’nın Bacon’ m üzerindeki etkisi ise abartılmıştır. Bacon’m düşünsel gelişmesinde 1247 dolaylarında önemli bir değişiklik oldu. Bu tarihten sonra, deneysel araştırmalar yapmak, “gizli” kitaplan elde etmek, yeni aletler ve bilimsel tablolar geliştirmek, kendisine yardımcılar yetiştirmek ve bilginlerle dostluk kurmak için, büyük zaman, çaba ve para harcadı. Bu etkinlikler, olağan üniversite uğraşlarından kesin bir kopuş anlamına geliyordu. Bu değişimde, büyük olasılıkla, Oxford’a dönüşünün ve orada, Yunan düşüncesini Batı’ya tanıtmanın önderliğini yapan büyük bilgin Robert Grosseteste ile öğrencisi Adam de Marisco’nun, aynca St. David piskoposu Thomas Wallensis’in payı vardı. 1247-57 arasında, Oxford’da tanıştığı yepyeni bilgi dallarının (yabancı diller, optik ve simya) üniversitede kök salması ve astronomi ile matematik öğretiminin geliştirilmesi için var gücüyle çalıştı. Bacon’ın kulaktan dolma önermeler karşısında çağdaşlarından daha kuşkucu olduğu, doğrulayıcı deneyleri daha güvenilir bulduğu, salt usa dayalı çıkarımlara kuşkuyla baktığı doğrudur. Deneyi öyle ısrarla yü- celtmiştir ki, daha 300 yıl önceden modern bilimi müjdelediği öne sürülür. Ama yapıt- lan üzerindeki incelemeler onu, bir deney adamı olarak nitelemenin abartılı olacağını gösterir. Bacon’m özgünlüğü, bilgi birikimine belirgin bir katkıda bulunmasından çok, verimli araştırma dalları ve deneysel inceleme yöntemleri üzerinde ısrarla durmasıdır. Gene de simya deneyleri için bir tür
da yuvarlak Afrika evleri ortadaki bir toplantı evinin çevresinde daire oluşturacak biçimde kümelenmiştir. Genç evli çiftlerin kocanın ailesiyle birlikte oturmalarına karşın soy anadan geçer. Çokkarılılık, reis ve varlıklı sınıflarla sınırlıdır. Erkek çocuklar için sünnet, kızlar için karmaşık yetişkinliğe geçiş törenleri ve bu törenlerde maske kullanımı bütün bölgede yaygındır. Baçokueler el sanatlarında çok başarılıdır. Hasır örücülüğü, çömlekçilik, sepetçilik, demircilik ile heykel, iskemle ve maske yapımı çok gelişmiştir.