BAĞDAT

BAĞDAT; Irak’ın başşehri. Nüfusu 4,5 milyon civarındadır.
Mezopotamya çanağının ortasında,
Dicle Irmağının iki yakası üzerinde ve Dicle’nin Fırat’a
en çok (40 km) yaklaştığı noktada, geniş bir
alüvyon ovası üzerinde yer alır. Bağdat’ta yazlar
kuru ve çok sıcak, kışlar yumuşak ve serin geçer.
Ortalama yağış yılda 130 mm dolayındadır.
İlk defa Abbâsî Halîfesi Ebû Câfer el-Mansûr
tarafından eski bir Sâsânî köyünün yerine Dârüsselâm
adıyla kuruldu (M.S. 766). Daha sonra Medînet-
üs-Selâm adını alan şehir, en son Bağdatadını alarak gelişimini devam ettirdi. Hârûn Reşîd
devrinde (M.S. 809) büyük bir kültür merkezi
oldu. Bundan sonraki dönemlerde de Bağdat
kültür ve ticâret merkezi olarak önemini sürdürdü.
Ancak 1258’de şehri yağmalayarak Halîfe
Mustasım’ı ve 800 bin Müslümanı kılıçtan geçiren
Hülâgu’nun istilâsıyla çöktü. Hülâgu’dan sonra
değişik boyların yönetimine girdi. Osmanlı ve
İranlılar arasında da el değiştirdikten sonra Dördüncü
Murâd zamanında tekrar OsmanlIların eline
geçti. Birinci Dünyâ Harbine kadar OsmanlIların
elinde olan Bağdat, 1917’de İngiliz kuvvetlerince
işgâl edildi ve 1921’de kurulan bağımsız
Irak Krallığının başşehri oldu. Bu durum Türkiye
tarafından da Lozan Antlaşması ile (1923) resmen
kabul edildi.
İkinci Dünyâ Savaşı sonrasında petrol gelirlerindeki
büyük artış, Bağdat’ın gelişmesinde büyük
rol oynadı. Irak sanâyiinin çoğu buradadır.
Deri eşya, ipek ve pamuklu dokuma, tuğla, çimento,
hurma, tütün mamüllerinin yanısıra petrol
rafinerileri, demiryolu atölyeleri ve bir de demir çelik
fabrikası vardır.
Bağdat’ta eski şark pazarlarından, cam ve selih
binalara kadar her çeşit mîmârî yapı görülebilir.
Şehrin eski manzarası değişmekle berâber,
pekçok eski bina, kaldırım kahveleri, eski tarz
minâre ve câmiler bugün de durmaktadır. Kâzımeyn’deki
19. yüzyıl yapısı altın kubbeli görkemli
câmi ile yüzü aşkın başka câmi ve minâre, şehrin
mîmârî güzelliğine ayrı bir hava vermektedir.Irak’ın başlıca devlet kuramlarının merkezleri
yine Bağdat’tadır. 1958’de kurulmuş olan Bağdat
Üniversitesinden başka El-Mustansır Üniversitesi,
Teknoloji Üniversitesi ve birkaç yüksek okul
vardır. Irak yönetiminin 1990’da Kuveyt’i işgâl etmesi
üzerine kurulan BM Gücü, 1991 Ocak ayından
îtibâren Bağdat’ı bombaladı. İki ay süren bombardıman
neticesinde şehir harab oldu. Eski güzelliğinden
çok şey kaybetti (Bkz. Körfez Savaşı).