benzeyen yüzeyinde

benzeyen yüzeyinde kırışıklıklar olan dağ sıralarının da bunu doğruladığını ileri sür­düler. Fakat her nasılsa, dağlar sürekli bir kırışma göstermediler ve yeni ölçmeler yer­yüzünün aslında büzüşmediğini kanıtladı.

SERT KAYA: Jeologların, depremleri ve volkanik patlamaları açıklamak için diğer ipuçlarına gereksinim duydukları açıkça görülüyor. Jeologlar gerekli kanıtı— ve plaka tektoniği teorisini— okyanusun tabanında buldular.Okyanus tabanının, yer kürenin et­rafını yer yer bölerek çevreleyen bir belke­miği gibi, orta okyanus sırtlarında yeniden oluştuğunu belirterek, bu tabakanın tümü­nün aynı yaşta olmadığını anladılar. Bu sırt­larda bulunan çatlaklardaki, mağma diye bilinen erimiş kaya, yerkürenin ısısı ile yu­karı itilip yeni bir okyanus tabanı oluştur­mak üzere yayılır. Sonunda, soğumuş okya­nus tabakaları öyle ağırlaşır ki, yerçekimi onlan “manto” denilen tabakaya geri çeker ve bu olaya “alta dalma” denir. Plâka ha­reketlerini oluşturan kaynak, bu sürekli yinelenen devirdir.

Kıta plakalarını oluşturan kayalar, ok­yanus tabanındakilerden daha hafif olduğun­dan, kıtalar aşağıya doğru çekilmez, yalnız­ca yer küre üzerinde dönerek hareket ederler. California’daki San Antreas Fayı diye bilinen plâkaların sürtüşmesi gibi, katmanları bazen birbirleri üzerinden çeşitli (zıt) yönlere- de kayarlar. Bu zımpara kağıdı gibi sür­tünme ve birbirini tutma hareketi, yer küre içinde kronik (süreğen) depremlerle sonuç­lanan gerilimlere neden olur. Güney Cali- fornia’da son iki yılda altı adet orta büyük­lükte sarsıntı kaydedilmiştir. Plâkalar biri- birlerini tuttukları ve uzun süre kenetlen­miş olarak kaldıkları zaman, 1906’daki San Francisco depreminden önce de olduğu gibi, çok daha şiddetli bir gerilim meydana gelmektedir.

ZAYIF NOKTALAR: Eğer plâkalar baş başa çarpışırlarsa, genellikle biri diğerinin altına doğru kayar ve bu basınç, dış yüzeyde oldukça büyük değişmelere neden olabilir. Himalayalar, 50 milyon yıl önce Hindistan, Asya’ya çarptığı zaman doğmuşlardır. Eğer

1    Avrasya Plakaları, 2. Afrika Pla­kaları, 3. Arap Plakaları, 4. Güney Amerika Plakaları, 5. Nazka Plakası, 6. Karaib Plakası. 7. Kuzey Ameri­ka Plakaları, 8.Cocos Plakaları, 9. Pasifik Plakaları, 10. Filipin Plakala­rı, 11 Hindistan Plakaları, 12 Aıı- tartik Plakaları.

¿W Benzer yapıdaki kayalar

• Fosil benzerlikleri

ŞEMA 1: Kıta kayması ilk kez 1 7. yüz­yılda, Franeis Bacon, yer yüzündeki kı­ta kıyılarının, tek bir kıta meydana ge­tirebilecek şekilde, adeta bilmece par­çaları gibi birbirine uygun olduğunu ile­ri sürdüğünde anlaşıldı. Fakat o zaman­lar bu fikir dikkate alınmadı. Daha son­raları değişik kıtalardaki enlemler bo­yunca keşfedilen benzer kaya ve fosil­ler, kıtaların ve okyanusların yeryüzü üzerinde sürüklenen plâkalar olduğu var­sayımını güçlendirdi.