BERAT

BERAT; Mm.BestallungsbriefVerleihungsurkunde,
Patent, Fr. Brevet, İng. Patent, warrant, title
of privilege. Resmî belge, senet. Osmanlı Devletinde
bir kimseye verilen rütbe, nişân veya toprak
imtiyâzım gösterir pâdişâh fermânı. Berata; nişan,
berat-ı şerîf, nişan-ı şerif ve hüküm de denilmektedir.
Beratlarda istenilen hizmetin adı, mahalli, maaşı
veya geliri, verilen şahsın ismi, ne için verildiği
kumandanlık, serdarlık gibi mühim bir vazife ise
berat alanın selâhiyet derecesi açıkça belirtilirdi.
Böylelikle elinde berat olan şahsın bu selâhiyet belgesinin
dışına çıkması önlenmiş olurdu.
Beratların muhtelif çeşitleri vardır ki bunlar, timar
beratı, iltizâm beratı, muâfiyet beratı, mulâkat
beratı, mâlikâne beratı, imtiyaz beratı, beylerbeylik,
nişancılık, defterdârlık, vezirlik gibi memuriyet
beratları, imâmet, hitâbet, ferâşet ve tebâbet izni verildiğini
belirten beratlar ile, serdarlık beratları gibi.
Berat verilen kimseden “berat resmi” ismiyle bir
vergi alınırdı. Timar beratı bir şahsa verildiğinde, beratta
timar sâhibinin hüviyeti, timar verilen sancağın
kazâsı, köyü, timann miktân, verilme sebebi, ilk
mi, tahvilinden mi, mahlûlünden mi (yâni, birinin
üzerinden alarak mı) verildiği, senelik gelir ve istenilen
hizmet kayıtlı olurdu.
İltizâm beratlarında, berat verilenin ismi, iltizâmın
verilme sebebi, geçerli olduğu târihler, iltizânfı
bedeli ve taksitleri, iltizâmın ne şekilde idâre
edeceği muhakkak belirtilirdi.
Bunlar da, verilen şahsın itibârına, rütbesine ve
verilen şeyin önemine göre sâde veya ağdalı bir lisan
kullanılırdı. Verilen beratlar, veren pâdişâhın
hayâtıyla kayıtlıydı. Pâdişahlar değiştikçe, yeni
pâdişâhın tuğrası bulunan yeni berat yerilir ve bu *
beratlardan yarım resim (vergi) alınırdı. Yapılan işleme
“tecdîd-i berat” denilirdi