BİTKİLER TOPRAKSIZ DA YETİŞİR
Prof. Dr. Burhan KAÇAR *
Bitkilerin beslenmesi ve fizyolojisi alanında sahip olduğumuz bilgilerin büyük bir bölümü, bitkilerin topraksız ortamda yetiştirilmesiy-
lo olde edilmiştir. Bitkilerin topraksız ortamda »u kültüründe” yetiştirilmeleri, özellikle bitki lı/yologları tarafından yaygın şekilde uygulanan bir araştırma yöntemidir. Su kültüründe kullanılan ve “besin çözeltisi” adı verilen çözeltiler, belirli oranlarda tuzların su içerisinde çözümlenmeleriyle hazıklanır. Besin çözeltisi “Bitkilerin gereksinme duydukları ve topraktan aldıkları tüm elementleri kapsayan” çözelti olarak tanımlanabilir.
Bilim adamları, çeşitli bitkileri toprakta ve topraksız ortamda (su kültüründe) yetiştirerek ürünün nittlik ve niceliğinde bir farklılığın bu lunup bulunmadığını araştırmışlardır. Özdeş ışık, sıcaklık vb etmenler altında, toprakta ve su kültüründe yetiştirilen bitkilerden elde olunan ürünün nitelik ve niceliğinde bir farklılığın bulunmadığı saptanmıştır. Nitekim İkinci Dünya S&vaşı’nda Amerikalılar, Güney Atlantik’de volkanik bir adada geniş sü kültürü düzenini kısa sürede oluşturmak suretiyle, savaşta bulunan askerlerine taze sebze sağlamayı amaçlamışlardır. Bu yolla biiyük başarı elde edilmiş ve savaştaki askerlere nefis domates, biber, salatalık Vb sebzeler sağlanabilmiştir.
Bitkilerin besin çözeltilerinde yetiştirilmelerine ilişkin modern bilgiler, 1 SSO’Iı yıllarda Sachs tarafından ortaya konulmuştur. Belirlenen ilkeler, çok az değişikliklerle günümüzde de etkinliğini sürdürmektedir. Su kültüründe bitki yetiştirilirken, Arnon tarafından geliştirilen ve çizelgede nasıl hazırlandığı açıklanmış bulunan tam besin çözeltisi yaygın şekilde kullanılmaktadır. Anılan besin çözeltisinin pH’sı 0.1 N H,S04 kullanılmak uretiyle 6.0’ya ayarlanmaktadır. Bitkilerde sararma görülmesi halinde besin çö-
Gereksinıne duydukları besin maddelerinin sağlandığı her türlü uygun ortamda bitkiler, başarılı bir şekilde yetiştirilebilir. Bitkiler’ için gelişme ortamı olarak, öncelikle toprak akla gelir. Ancak topraksız ortamlarda da bitkiler yetiştirilmekte ve nitelikli ürün alınabilmektedir.
zeltisine haftada iki kez 1 mİ % 0.5’lik doYnlı tartarat çözeltisi karıştırılmalıdır.
Su kültüründe kullanılacak kabın büyüklü ğü ve çeşidi; yetiştirilecek bitkinin büyüme sü resi, çalışmanın amacı, vb etmenler dikkate alı narak belirlenir. Besin çözeltisinin konulduğu kaplar, 1-1.5 cm, kalınlığındaki düz mantar ya da polietilen tabaka ile kapatılır. Kapak ile besin çözeltisi arasında 1-2 cm’lik bir boşluğun bulun ması yeğlenir. Mantar ve polietilen kapaklara, genç bitkiciklerin yerleştirileceği delikler açılır Bu deliklere, gövdelerinden pamuk ya da ben zeri materyal ile sıkıştırılarak bitkicikler yerleş tirilir. Bitki kökleri ise besin çözeltisi içerisinde gelişmesini sürdürür.
Yetiştirilecek bitki tohumunun özelliğine uy gun çimlendirme yöntemi uygulanmalıdır. Genel likle, tohumlar ayrı bir yerde çimlendirilir. Ki mi bitki tohumları, özel olarak hazırlanmış tohum yataklarında çimlendirilir. Bu arada, tahıl to humları 5-6 saat su içerisinde bırakıldıktan son ra, filitre kâğıtları arasında ya da çimlendirme filesi üzerinde çimlendirilebiIir. Filitre kâğıtları, su ve besin çözeltisi ile zaman zaman ıslatılır Çimlendirme filesi ise içerisinde su veya besin çözeltisi bulunan geniş yüzeyli kap üzerine, su veya besin çözeltisi ile değinecek şekilde yeı leştirilir. Islatılmış tohumlar, çimlendirme filesi üzerinde çimlenmeğe bırakılır.
Besin çözeltisini havalandırma, özenle uygu lanması gereken bir iştir. Çoğu bitikler havalan dırılan besin çözeltisinde, havalandırılmayanlarn göre çok daha İyi gelişirler. Çeşitli bitkilerin ha valandırma İstekleri farklıdır. Kuşkusuz, çoğu bitki kökleri için besin çözeltisi, uyumu güç yapay bir ortamdır. Besin çözeltisinin oksijen kapsamı düşük olduğu gibi, kök solunumu sonıı cu, çözeltide kısa sürede karbondioksit birikebi lir. O nedenle, büyük önem taşıyan havalandır
Kimyasal
maddeler
kh,po4
KNO,
Ca(NO,),
MgSO,
HjBO,
MnCl,.4H,0
ZnS0(.7H,0
CuS0,.5H,0
H,MoO,.H,Q
1 litre arı suda çözünecek miktar, g
136 .09 101 .10 164.10 120 .39
2 .86 1 .81 0.22 0.08 0.02
1 litre besin çözeltisine konulacak miktar, mİ
Çözelti I (Asal çözelti)
1
5
5
2
Çözelti II (Ek çözelti)
Element konsantrasyonu
0 .5 ppm B 0 .5 ppm Mn 0 .5 ppm Zn 0 .02 ppm Cu
0 .01 ppm Mo
f
Tam besin çözeltisi tablosu (solda).
Su
kültüründe
bitki
yetiştirme
tekniği
(altta).
i ile başarılı bir şekilde yapılabilir.
Su kültüründe bitki yetiştirilirken, zaman aman besin çözeltisinin yenilenmesi yararlı – ve arunludur. Belli zaman aralıklarında, besin çözel-si boşaltılır. Kap yıkanır ve yeni besin çözelti-i konulur. Bfesin çözeltisinin değiştirilme zama-ı, bitkinin büyüklüğüne, bitkinin büyüme duruluna ve kullarulan besin çözeltisinin miktarına öre saptanır.
Besin çözeltisinin yenilenmesi çeşitli yarar-ır sağlar. Besin çözeltisinde az olan elementin ısa sürede bitki tarafından alınması sonucu, bit-bu elementin noksanlığından zarar görebilir, esin çözeltisinin değiştirilmesi ile bu önemli akınca ortadan kalkar. Bu arada bitkiler, değişik asin maddelerini aynı oranda alamadıkları için, esin çözeltisindeki elementler arasındaki den-3 bozulur ve bu da bitki gelişmesini olumsuz inde etkiliyebilir.
Son zamanlarda yapılan araştırmalar, besin »eltilerinin pH’larındaki farklılığın düşünüldü-j kadar önemli olmadrğını göstermiştir. Çeşit-bitkilerin, pH’ları 4 ile 8 arasında değişen be-n çözeltilerinde iyi bir şekilde geliştiği saptanıştır. ,C
Besin çözeltilerinde bulunan kimi besin ele-entlerinln çözünür durumda, çökmeden uzun ire tutulabilmesi de önemli bir sorundur. Bu jrum, özellikle demir için önem taşır. Genel M alkalin yana doğru değiştikçe, demirin çö-Inmez şekilde çökmesi fazlalaşır. O nedenle, 0 ya da daha yüksek PH’ye sahip besin çöllülerinde yetiştirilen bitkiler, çoğunluk demir »ksanlığı belirtilerini gösterirler. Bitkilerde de-
mir noksanlığını önlemek amacıyla, besin çözeltisine kısa aralıklarla bir demir tuzunun sulu çözeltisi karıştırılır. Bu arada, öteki kimi ağır metal iyonlarının yükseltgenme durumları ile çözünürlükleri de pH değişmeleriyle etkilenmektedir.
Toprakta olduğu gibi, olgunluk dönemlerine değin bitkilerin iyi bir şekilde yetiştirildikleri su kültüründen, son yıllarda ticari amaçlarla da yararlanılmağa başılammıştır. Üstün nitelikli bol ürün alınması ve uygulanmasının kolay olmâsı nedeniyle, su kültüründe bitki yetiştirilmesinin, gelecekte daha yaygın şekilde kullanılma olasılığı güçlüdür. q
Burada, çelik hakkında hiçbir şey bilmeyen, ancak dünyanın çelik hakkında bilgi sahibi en iyi uzmanlarını çevresinde toplamayı bilen And-
