BİYOLOJİ VE GÜNCEL ARAŞTIRMALAR
Önçimin eşeyliliğiyle ilgili klasik olarak öne sürülen şema, aynı önçimden doğan anterozoit ve oosferin birleşmesi dolayısıyla bir özdöllenme (kendidölleklik) anlamı taşır. Oysa başlıbaşma yapılan ayrı kültürlerde bu şekilde oluşan genç sporofitlerin yüzde 27 oranında görülmesi, gametofit için özdöllenmenin sınırlı olduğunu kanıdamıştır. İkili gruplar oluşturan spor kültürlerinde ise döllenmenin başarıya ulaşma oranı belirgin olarak daha yüksektir: iki sporun da aynı bitkiden doğmuş olması halinde yüzde 79 oranında sporofit gelişimi olurken, sporlar iki ayrı bitkiden geliyorsa bu oran yüzde 95’e yükselir.
Özdöllenmenin en önemli sakıncası hiçbir genetik çeşidenme-ye olanak tanımamasıdır. Ortaya çıkan döller, çapraz döllenmenin sağladığı uyum ve evrimleşme olanaklarından mahrum kalır. Aynı veya farklı sporotiflerden gelen farklı önçimlerin döllenmesini kolaylaştırıp özdöllenmeyi sınırlamaya yönelik çeşitli doğal mekanizmalar bulunmaktadır.
Değişik önçimlilik tarzında erkek ve dişi önçimler bir arada bulunur. Bu birlikteliğin geçici olduğu durumlarda iki tip önçimden biri erdişi nitelik kazanabilir. Önçimin eşeyliliği üzerinde hormonların da etkili olduğu ortaya çıkarılmıştır; anteridiyogen denilen maddelerin etkisi şu şekildedir: dişi eğreltiotunun toprağa düşen ve önce çimlenen sporlarından gelişen önçimler, olgunluğa eriştiklerinde arkegonları farklılaşır ve anteridiyogen maddeleri salgılar. Toprağa nüfuz eden bu maddenin iki ayrı etkisi vardır. Bir yandan yavaş ve geç gelişecek komşu önçimlerin erkek eşeylilik kazanmasını sağlayan bu madde, diğer yandan daha önceden erkek özelliği taşıyan toprağa gömülü sporların çimlenmesini hızlandırır. Anteridiyogen hormonun şaşırtıcı bir özelliği de ürediği önçim üzerinde etki göstermemesidir. Böylelikle, birbirine yakın dişi ve erkek önçimlerden oluşan karma bir topluluk meydana gelir ve farklı gametofider arasında döllenmeye elverişli bir ortam oluşur.
Gametofit içi özdöllenmenin etkinliğini sınırlayan diğer bir mekanizma, zararlı veya öldürücü nitelik taşıyan genlerden oluşan bir « genetik yük »ün varlığıdır. Çekinik özellikli bu genler ancak homozigot halde etkinlik gösterebilmektedir. Özdöllenme sonucunda oluşan homozigotluk sporofitte bazı yetersizliklere yol açtığından (yumurtanın ilk bölünmeleri gibi) gelişimin çok erken aşamalarında bitkinin ölümüne neden olur. Özdöllenmeyi sınırlayan başka mekanizmaların da bulunduğu sanılmaktadır. Çapraz döllenmenin doğadaki önemi ise çok büyüktür. Doğal bitki toplulukları içinde melezlerin sıklığı bunun en büyük kanıtıdır.
