CAD

CAD
DEVLETİN ADI………………….Çad Cumhûriyeti
BAŞŞEHRİ……………. ………… ………… Fort-Lamy
NÜFÛSU…………………….. ……. …………..5.823.000
YÜZÖLÇÜMÜ……………. …..1.284.000 km2
RESMÎ DÎLİ………. ………….Fransızca, yerli dili,
Sara ve Arapça
DÎNİ…………………. İslâmiyet, Katolik, Putperest
Afrika’nın kuzey ortasında denizlerden uzak
bir devlet. Doğusunda Sudan, kuzeyde Libya, batısında
Nijer, Nijerya, Kamerun, güneyinde Orta
Afrika Cumhûriyeti yer alır.Târihi
Çad’m ilk târihi ve kavimleri hakkında elde yeterli
yazılı belge yoktur. Bulunan arkeolojik ka-
, lıntılardan anlaşıldığına göre Çad, 4. asırda önemli
bir ticâret merkeziydi. Yedinci asırda bölgede
Sao kabileleri hâkimiyet kurmuşlar ve bronz ve seramik
sanatlarında çok ileri gitmişlerdi. Meşhur
Arap târihçilerinden Bekri, 11. asırda Çad’da bir
Berberi Devleti kuran Kanemlilerin hüküm sürdüğünü
bildirmektedir. Üç asır kadar Kanemliler
hegomonyalarını sürdürdüler. On altıncı asırda
Bomu Devleti Kanem’i fethetti ve siyâsî birliği temin
ederek Kuzey Afrika ve Nil havzasında bulunanlarla
ilişkiler kurdular. Bornu Devleti
1550’lerden îtibâren kısa aralıklarla Osmanlı Devdevlet
şekli meydana getirildi. Bu arada yönetimi
devirmek ve ülkedeki Fransız nüfusuna son vermek
için Çad Ulusal Kurtuluş Cephesi ile Çad Ulusal
Cephesi gerilla faaliyetlerine başladılar.
Tombalbaye 1975’te askerî bir darbe ile görevden
uzaklaştırılarak öldürüldü. Yerine Tuğgeneral
Felix Malloum geçti. 1977’de Aozovu şeridini
işgâl eden Libya, iki sene sonra Çad içlerine
girdi ise de geri çekilmek mecburiyetinde kaldı.
Libya’nın desteğini sağlayan Halk Silahlı Kuvvetleri
lideri Goukouni Oueddei devlet başkanlığını
îlân etti. Ardından kurulan Geçici Ulusal Birlik
Hükümeti 1982 senesinde Hissen Habré yönetimindeki
Kuzey Silahlı Kuvvetleri tarafından
devrildi. Hissen Habré 1990 senesi Aralık ayma
kadar iktidarda kaldı. Bu târihte yapılan bir darbe
ile devlet başkanı İdriss Deby oldu. Ekim 1991’de
Deby’e karşı Habré yanlıları tarafından başarasız
darbe yapıldı. Ülkede hâlen iç karışıklık devam etmekte
olup, tam bir huzur sağlanmış değildir.
Fizikî Yapı
Çad Gölünden sonra yavaş bir eğimle yükselen
sığ bir havza görünümünde olan Çad’m kuzey
kısmı çöllerle kaplıdır. Çad Gölünün havzası dağlarla
çevrilidir. Bu dağların en yüksek noktası Tibesti
Mesifi (3415 m)dir. Ülkenin kuzeydoğusunda
Ennedi Platosunun kumtaşı tepeleri, doğusunda
Ouaddai dağlık bölgesi, güneyinde ise Oubangui
Platosu yer alır.
Çad Gölü: Çad Cumhûriyeti sınırları içinde
yer alan bataklık bir göldür. Ülkenin batısında Nijer,
Nijerya ve Kamerun sınırına yakın bir yerdedir.
Gölün alanı 25.600 km2dir. Gölün kuzey batı
kısmı girintili çıkıntılı bir görünümdedir. Kuzeydoğusu
kumlarla örtülü olup, oldukça güzel manzaralı
yerleşmeye uygun bir saha hâlindedir. Gölün
kuzeydoğusunda bulunan Kanem bölgesinde su
sığırları yetiştirilmektedir. Gölün güneyinde, Şari
Nehrinin havzası bulunmaktadır. Bu havza sık bir
orman hâlindedir.
Göl suyu, çok az tuzludur. Bu sebepten göl etrafındaki
çöküntüler kurutularak kazanılan arazide
verimli mısır ve buğday zirâati yapılmaktadır.
Gölün kıyısındaki çöküntülerde biriken tuz, kıyılarda
oturanlar tarafından işlenilmektedir. Çad
Gölünde önemli miktarda su ürünleri bulunmaktadır.
Fakat buradaki balıklar, kâfi miktarda avlanılmadığmdan,
balıklarda dejenerasyon (yozlaşma)
görülmektedir. Çad Gölü, bataklığı çok olan ^bir
göldür. Ortalama derinliği 2 metreyi geçmez. Dışarıya
hiç bir akıntısı olmadığı gibi beslenmesi
de çok azdır. Bu sebeple gölün suyu her geçen sene
azalmaktadır. Yüz seneyi aşkın bir zaman önce
göl kıyısında kurulan bir balıkçı kasabası bugün
gölden 32 km uzakta kalmıştır. Gölle ilgili halk arasında
pekçok hikâye ve efsâne vardır. Üzerinde
letine tâbi oldu. Bomu hâkimiyeti, bölge Fransızların
eline geçinceye kadar devâm etti. İkinci Dünyâ
Savaşında Fransa’nın Almanlara karşı Afrika’daki
stratejik bakımdan en önemli sömürgesiydi.
11 Ağustos 1960 târihinde bağımsızlıklarını
kazanarak bir cumhûriyet idâresi kurdular.
Bağımsızlığın ardından ülkenin güneybatısındaki
hıristiyan zenciler ile Müslümanlar arasında
mücâdeleler başladı. Devlet başkanlığına
seçilen François Tombalbaye, 1961 senesi Martında
iktidardaki Çad İlerleme Partisi (PTT) ile
muhâlefetteki Afrika Ulusal Partisinin (PNA),
Çad’m ilerlemesi için Birlik adıyla tek bir partide
birleşmesini sağladı. 1963’te eski PNA yöneticilerinin
tutuklanması ile sâdece iktidar partisinin
adayları seçime girebildi. Böylece tek partili biryerlilerce papirüs cinsi bir çeşit ottan yapılmış
Kadeye adlı sandallarla balık avcılığı yapılmaktadır.
Eskiden sivri sineklerle dolu olarak bilinen
bu gölde dünyânın en çok balık çeşidi bulunur.
Üzerinde adacıklar da vardır. Ülkenin güneyinden
gelen Şari ve onun önemli kolu olan Lagona
suları Çad Gölüne dökülür.
İklim
Çad’da, enlem farkı yüzünden değişik iklim
özellikleri görülür. Güney bölgesinde tropik iklim
hakim olup, mayıs-ekim arasında düşen yağış miktarı
800-1200 mm arasındadır. Orta kesimde yarı
kurak bir iklim hakimdir. Yıllık yağış miktarı 300-
800 mm arasındadır. Kuzeyde ise az yağışlı sıcak
bir iklim hüküm sürer. Yıllık sıcaklık ortalaması,
12°C ile 50°C arasında değişir.
Tabiî Kaynakları
Ülkedeki bitki örtüsü iklim kuşaklarına göre
değişiklik gösterir. Güneyde fundalıklar ve seyrek
olarak yaprak dökmeyen ağaçlar vardır. Orta kuşakta
Savanlar, Cablar ve bozkır bitkileri yer alır.
Kuzey bölgesinde ise yer yer olan vahalarda hurmalıklar
mevcuttur. Orta ve güney kesimde yaşayan
fil, arslan, bufolo ve leoparlar hem turist, hem
de avcıları çeker.Nüfus ve Sosyal Hayat
Çad, Afrika’nın ortasında oldukça stratejik
bir konuma sâhiptir. Kuzeydeki İslâmî bölgeden
güneydeki siyah Afrikaya bir geçiş bölgesi olarak
görülür. Günümüzde 5 milyonu aşan nüfûsu, 11
ana ırk grubuna ve pekçok alt gruba ayrılmıştır.
Şari Nehri kabaca, kuzeydeki Müslüman olan
berber siyahları güneydeki sahra siyahlarından
ayırır. Kuzeydeki Müslüman olan grup; hayvancılık
yapan Araplar, Sudan sınırına yakın ve çiftçi
olan Wadaian ve çöldeki Touboulardan müteşekkildir.
Buna karşılık güneyde bulunan en büyük
grup olan Saralar çiftçilik yaparlar. Daha çok
kırsal bölgelerde yaşayan halkın sâdece % 5’i şehirlerde
yaşar. Başşehri Fort-Lamy’nin nüfûsu
ancak 200.000’in üzerindedir. Yedinci asırda İslâmiyet
buraya gelmiş ve bu dînin ırk, renk ayırımı
gözetmemesi ülkede hızla yayılmasına sebeb olmuştur.
Bugün en yaygın dindir. Halkın ancak %
5’i Hıristiyandır. Resmî dili Fransızca olmakla
birlikte, Arapçaya dayanan lehçeler, bilhassa Türkü
kuzeyde yaygındır. Eğitim sistemi Fransa’ya
benzer. Ancak yetişkin nüfûsun % 5’lik bir kısmı
okur yazardır.
Ekonomi
Ülke ekonomisi tarıma dayalıdır. Ülkede
önemli miktarda darı yetiştirilir. Fıstık, hurma ve
pirinç önemli ürünleri arasındadır. Pamuk, ihrâcâtın
% 80’ini, fıstık ise geri kalanını teşkil eder.
Hayvancılık çöl ve stepte en önemli faaliyettir.
Yaklaşık 4 milyon sığır, 4 milyon keçi ve koyun
ve 500.000 eşek ve at ve 250.000 deve beslenir.
Göl ve nehirlerde ortalama olarak 100.000
ton balık tutulur.
îmâlât sanâyisinde; deri, tekstil, şeker, radyo,
bisiklet ve ayakkabı önemli bir yer tutar. Ülkenin
ödemeler dengesindeki açık en çok ticâretyaptığı ülke olan Fransa tarafından karşılanır.
Fransa, Çad’ın pamuğunu piyasa üstü bir fiyatla
alır. Önemli ithâlât malları motorlu araçlar, makina
ve petrol ürünleridir.
Çad aynı zamanda dünyânın en bol ve en çok
çeşitli kelebeleklerine sâhib ülke olarak tanınmaktadır.
Dünyânın hemen’her yerinden gelen kelebek
kolleksiyoncuları her zaman için o güne kadar
bulup göremedikleri çeşitlerle ülkelerine dönmektedirler.
Bunun için yabancı ülkeler Çad’a
“Turizm gelirini kelebek kanatları ile kazanan ülke”
adını vermişlerdir.
Ulaşım: Çad’da ulaşım hizmetleri çok sınırlıdır.
Karayollarının ancak % l’i asfaltlanmıştır. Ülkede
demiryolu yoktur. Büyük uçakların inmesine
uygun N’Djamena havaalanı dışında 40 kadar
küçük havalanı vardır. Hava ulaşımı ekonomik
açıdan önemli rol oynar.