Cevap:

— «Asıl konu ile yakın alâkası olmayan bahisler» derken«Giriş» bölümü kastedilmiş olsa gerektir. Bu bölümde yer alanhususlar bizce konu ile yakından ilgili ve gerekli idi. Çünkümevzûumuz satış akdi idi; biz de satış akdi ile alâkalı genel bilgilerverdik. Bunları önceden arzetmese idik, asıl mevzûu işlerkensık sık, geniş parantezler açmak, bu bahisleri oralaraaktarmak gerekecek idi; bu ise mevzûu dağıtırdı.E) Dr. Şafak :— «Eğer burada kasdolunan fark bugünkü anladığımız mânada bir vâde farkı ise şunu unutmayalım ki vâdeli satışlardakivâde farkı, bırakalım kapitalist olmayan İslâm Hukukve İktisâd nizâmmı, kapitalist nizamda, modern hukuk sistemindebile çok yakın bir geçmişe sâhiptir. Nasıl olur da müslümantoplumda bu müessese ötedenberi teâmül halini almıştır’denilebilir? Bir tatbikatın cemiyet içinde ve muayyen birgrup arasmda umumî veya hususî teâmül halini alabilmesi içinbiri maddî; bir veya iki asır gibi uzun bir süre tatbik edilir olması,diğeri mânevi; herkes tarafmdan ve ahlâk kurallarıncabenimsenmiş olması gibi iki unsur aranır. Halen veresiye satışlardakivâde farkı İslâm toplumunda uzun süre tatbik edilirve kabule mazhar olmadığından işbu seminer tertiplenmiştir.Eğer teâmül halini almış olsa idi risâle sahibi aleyhte değil,lehte pek çok kaynak bulabilirdi, oysa lehteki bir iki görüşü,aleyhteki görüşler karşısında takviye için zorlayıcı tefsire girişmektedir.Bugüne kadar hiçbir fıkıh kitabı böyle bir teâmüldenbahsetmediği herkesçe müsellemdir.» diyor.