Çin tarzı

Çin tarzı, Fransızca c h i n o i s e r i e , 17 ve 18.
yüzyıllarda Avrupa’da özellikle iç mekân
tasarımı, mobilya, çanak çömlek, dokuma
ve bahçe tasarımı alanlarında Çin üsluplarının
hayali bir yorumu olarak ortaya çıkan
Batılı üslup. 17. yüzyılın ilk çeyreğinde önce
İngiliz ve İtalyan, daha sonra da başka
ülkelerin el sanatçıları Çin’den ithal edilen
zarif mobilyalar, porselenler ve işlemelerdeki
bezemesel örgeleri serbestçe kullanmaya
başladılar. İç mekân tasarımlarında görülen
Çin tarzının ilk önemli örneklerinden biri
Versailles’da XIV. Louis için Louis le
Vau’nun yaptığı 1670-71 tarihli porselen
odaydı (bugün yok olmuştur). Bu moda
öyle hızla yayıldı ki, o dönemde, özellikle
Almanya’da, krallığa ait hiçbir konut, Çin
odası olmadan bütünüyle bitmiş sayılmadı.
Çin odası genellikle, Versailles örneğinde
de olduğu gibi, prenslerin gözdeleri için
hazırlanırdı. 1714-22 arasında Württemberg’deki
Ludvvigsburg Sarayı’nda yapılan
Lackkabinett bu amaçla düzenlenmişti. Temelde
Barok ve Rokoko üsluplarla bir arada
uygulanan Çin tarzının en belirgin özellikleri
aşın yaldız kullanılması, vernik işi, Delft
seramiklerinde görüldüğü gibi mavi ve beyaz
renkler, asimetrik biçimler, desenlerde bilinen
perspektif anlayışından uzaklaşma ve
Doğu’ya özgü figür ve örgelerdir. Çin tarzı,
hafifliği, değişken örgeleri ve simetriye uymamasıyla
kendini güzel sanatlarda da belli
etti. Fransız Antoine Watteau ve François
Boucher’nin resimleri bu özelliklerin görüldüğü
belirgin örneklerdir.
Çin tarzına duyulan ilgi, bahçe düzenlemelerinde
büyük ölçüde biçimsellikten sıyrılınması
sonucunu doğurdu. 18. yüzyıl boyunca
pagodalar ve çayhaneler(*) Avrupa parklannda
gazeboların(*) yerini aldı. İngiltere’de
Çin felsefesi konusunda Avrupa kaynaklı
düşüncelere eklenen İngiliz romantizmi,
inceliği ve doğalcılığı, İngiliz bahçesi denen
bahçe düzenini ortaya çıkardı. İngiltere’de
Sir William Temple’ın On the Garden o f
Epicurus (1685; Epiküros Bahçeleri) adlı
Çin tırpanağacı 472
yapıtındaki yetersiz bilgilere bağlı kalınmasına
karşılık kara Avrupa’sında, Çin’de
bulunmuş olan Sir William Chambers’ın
Designs o f Chinese Buildings (1757; Çin
Yapılarından Çizimler) adlı yapıtı sonraları
daha etkili oldu.
19. yüzyılda Çin ve Doğu Asya sanatları,
Türk, Mısır, Gotik ve Yunan sanatları gibi
yeniden keşfedilen başka üsluplarla rekabet
etme durumuna düşünce, Çin tarzı giderek
ortadan kalktı. Daha sonra 1930’Iarda,
yalnızca iç mekân tasarımında kısa bir süre
için yeniden ortaya çıktı.