çokuluslu şirketler,

yatınm ya da ortaklık
yoluyla ya da şubeleri aracılığıyla, kurulduğu
ülke dışındaki ülkelerde de etkinlik
gösteren şirketler. Çokuluslu şirketler özellikle
II. Dünya Savaşı ertesinde ortaya
çıkmış, 1960’lardan sonra da sayıları ve
etkinlik alanlan giderek artmıştır. Uluslararası
sermaye dolaşımının önemli bir bölümü
günümüzde çokuluslu şirketler aracılığıyla
gerçekleşir. Önceleri, mülkiyeti ya da birden
çok ülkeye dağılmış şirketleri niteleyen
“çokuluslu” terimi zamanla bugünkü anlamını
kazanmıştır.
Çokuluslu şirketler temel etkinlik biçimlerine
göre sınıflandırılabilir. Kuruldukları
ülke dışındaki ülkelerde doğal kaynakları
işletmek ve hammadde sağlamak üzere
etkinlikte bulunan şirketler, çokuluslu şirketlerin
en eskileridir. Azgelişmiş ülkelerde
kollan bulunan çokuluslu şirketlerin büyük
bölümünü günümüzde bunlar oluşturur.
Ticarete yönelik çokuluslu şirketler, gittikleri
ülkelerde ana şirket ürünlerini pazarlar.
Bu şirketler ayrıca ev sahibi ülkelerde ana
şirket ürünlerinin benzerlerini imal eder ya
da ürünün ana ülkeden gelen parçalarının
montajını yaparak pazara sunar.
Üretime yönelik çokuluslu şirketler, bir
ürünün tamamını ya da bir bölümünü ..ana
ülke dışındaki çeşitli ülkelerde üretir. Üretim
sürecine uluslararası nitelik kazandıran
bu tür şirketler, üretim maliyetlerinin düşük
olduğu, özellikle de ucuz işgücü bulunan
ülkeleri seçer.
Son olarak, teknik ve mali danışmanlık
gibi yüksek uzmanlık gerektiren etkinlikte
bulunan çokuluslu şirketler de vardır.
Uluslararası ticaret, yatırım ve üretim
alanlarında günümüzde önemli payı bulunan
çokuluslu şirketlerin, azgelişmiş ülke
ekonomilerine katkısı yoğun tartışma konusudur.
Çokuluslu şirketlerin, gelişmiş ülkelerden
teknoloji transferi yapması ve ev
sahibi ülkelerde istihdam yaratması bu şirketlerin
olumlu etkileri arasında sayılır.
Buna karşılık çokuluslu şirketlerin,ev sahibi
ülkelerin kaynaklannı sömürdüğü, azgelişmiş
ülkelerden gelişmiş ülkelere yönelik
değer aktanmında önemli rol oynadığı ve
ulusal devletlerin egemenliğini tehdit eden
birer güç durumuna geldiği öne sürülmektedir