Colorado Irmağı

Colorado Irmağı, Kuzey Amerika’nın
bellibaşlı akarsulanndan biri. Colorado’da
Kayalık Dağlardan doğarak California Körfezine
kadar batı ve güneye doğru 2.333 km
boyunca akar. Yedi eyalete (Wyoming,
Colorado, Utah, New Mexico, Nevada,
Arizona ve California) yayılan akaçlama
havzası 632.000 km2 genişliğindedir. Meksika
ile Arizona arasındaki sınırın 27 km’sini
oluşturduktan sona, denize dökülene kadar
Meksika topraklarında da 128 km akar.
Amerika kıtasının en geniş ve en kıraç
bölgelerini akaçlayan Colorado Irmağı,
benzersiz bir ırmak sistemidir. Dünyadaki
hiçbir akarsu, toprağı böylesine çok yerde,
böylesine derin oymamıştır. Bunların en
büyük ve dikkati çeken örneği Büyük
Kanyon’dur(*).
İzlediği yol ve doğal çevre. Colorado
Irmağı 1.600 km boyunca derin boğazlardan
geçer. Batıdan aldığı Virgin, Kanab, Paria,
Escalante, Fremont, San Rafael, Price,
Duchesne ve Green ırmakları ile doğudan
aldığı Küçük Colorado, San Juan, Dolores
ve Gunnison ırmaklarının her birinin de
kanyonlardan geçmesi nedeniyle, Colorado
Havzasının üst ve orta bölümleri derin
boğazlardan oluşan bir labirent görünümündedir.
Bu kanyonların en uzunu, Paria
Irmağı ağzından Grand Wash’a kadar yaklaşık
445 km uzanan Büyük Kanyon’dur.
Aşağı Colorado’nun California tarafındaki
batı kesiminde, California Körfezinden kuzeybatıya
doğru 240 km boyunca uzanan
büyük bir çöl olan Salton Havzası yer alır.
Eski jeolojik dönemlerde, California Körfezi
kuzeybatıda karaya çok daha fazla giriyordu.
Colorado İrmağının yüksek dağ ve
tepelerden sürükleyerek getirdiği birikintiler
zamanla büyük bir doğal baraj oluşturarak
kuzeydeki sulan güneydeki sulardan
ayırdı. Colorado kendine zamanla bir kanal
açarak aşağı körfeze döküldü. Denizle ilişkisi
kesilen kuzeydeki sular zamanla buharlaşınca,
deniz düzeyinin 72 m altında kalan
büyük bir çöl alam ortaya çıktı. Arizona
tarafında da buna benzer, ama zaman
zaman dağlarla kesilen çöllük ovalar oluştu.
1905’te Califomia-Meksika çizgisinin 5 km
kadar aşağısında ortaya çıkan bir çatlak,
ırmağın bütün suyunun Salton Çukuruna
akmasına ve 777 km2’lik bir alana yayılan
Salton Gölünün oluşmasına yol açtı. Verimli
bir tarım alam olan Imperial Vadisi ile
yöreden geçen ana demiryolunun bu çatlak
yüzünden sular altında kalma tehlikesi belirince,
demiryolu şirketi çatlağı kapattı ve
1907’de taşkınlan önleyecek bir dizi set
yaptırdı.
Irmaktan yararlanma. Colorado Irmağı
sistemi, suyun çok amaçlı kullanımı (enerji
üretimi, sulama, taşkınlan denetleme, gemicilik
ve dinlence gibi) anlayışının uygulandığı
ilk akaçlama havzasıdır. 1922’de bu
havza içinde bulunan yedi eyalet Colorado
Irmağı Sözleşmesi’ni imzaladılar. Bu eyaletler
sözleşmeye göre, ırmağın ortası kabul
edilen Arizona’daki Lees Ferry’nin aşağısındakiler
(Arizona, Nevada, California) ve
yukansındakiler (Wyoming, Utah, Colorado,
New Mexico) olmak üzere ikiye ayrıldı. Lees
Ferry’de yaklaşık 21 milyar m* olarak belirlenen
akıntının yaklaşık 18,5 milyar m3’ü bu iki
grup eyalet arasında eşit olarak dağıtıldı.
1944’te bu alanda imzalanan bir anlaşmayla
Meksika’ya da bir su rezervi ayrıldı.
Colorado Irmağının kullanımı konusundaki
ilk önemli gelişmeler, Kongre’nin
1928’de Boulder Kanyonu Projesi Yasası’nı
kabul etmesiyle başladı. Yasa çok amaçlı
bir su depolama projesi kapsamında Boulder
Barajı’nın (bugün Hoover Barajı) yapımım
öngörüyordu. Boulder Barajı, zamanının
önemli bir mühendislik başansı oldu.
Projenin tamamlandığı 1936’dan bu yana
baraj ve arkasında oluşan Mead Gölü
yörenin en önemli turizm merkezlerinden
biri haline geldi.
Colorado İrmağı üzerinde daha sonra birtakım
ek projeler de gerçekleştirildi. Bunlann
en önemlileri, Powell Gölünü oluşturan
Glen Kanyon Barajı ile, California’da Los
Angeles ve San Diego’nun su gereksinmesinin
karşılandığı Havasu Gölünü oluşturan
Parker Barajı’dır.
1945’tfe ABD’deki ilk federal havzaiçi
derivasyon projesi olan Colorado-Big
Thompson Projesi tamamlandı. Kayalık
Dağlar Ulusal Parkı’ndaki kıta bölünümünün
altından tünellerle aktanlan suyla Colorado’nun
kuzey kesiminde 284.000 hektarlık
tanm toprağının sulanması sağlandı.