Commedia erudita

commedia erudita (İtalyancada “bilgiye
dayalı komedi”), 16. yüzyılda ortaya çıkan
İtalyan tiyatrosu. Aynı dönemdeki doğaçlamaya
dayanan halk tiyatrosu commedia
dell’arte’den(*) farklı olarak commedia erudita’da
Eski Roma ve İtalyan yazarlarının
bilimsel yapıtları örnek alınarak hazırlanan
Latince ya da İtalyanca metinler kullanılıyordu.
Halkın kolayca anlayamayacağı bir
dille yazılan bu oyunlar, genellikle profesyonel
olmayan oyuncular (dilettanti) tarafından
soylular için oynanıyordu. Plautus ve
Terentius gibi Romalı oyun yazarlarının
oyunlanyla 14. yüzyıl İtalyan hümanisti
Giovanni Boccaccio’nun yapıtları commedia
erudita’ya kaynaklık etmişti. İtalya’da
yerel dille yazılmış komedilerin en büyük
ustası ve bu türün oluşmasına en büyük
katkıyı yapan Ludovico Ariosto, keskin
yergileriyle ünlü filozof ve oyun yazarı
Giambattista della Porta ve yüzyılın en
güzel komedilerinden biri olan La mandragola’nın
(1524; Adamotu, 1951) yazan Niccolö
Machiavelli de commedia erudita için
oyunlar yazmışlardı.
Commedia dell’arte de commedia erudita’
da kullanılan tema, motif, durum ve kalıplaşmış
tiplerden önemli ölçüde etkilenmiştir.
Commedia dell’arte özellikle Kuzey
İtalya’da, üç birlik kuralına(*) dayalı oyunlarıyla
commedia erudita’ya büyük bir benzerlik
gösterir.