Cüneyd-i Bağdadi,

tam adı e b l t l -k a s im
BİN MUHAMMED BİN EL-CÜNEYD (d. Bağdat – Ö.
910, Bağdat), Arap -mutasavvıf. Bağdat
Tasavvuf Okulu’na bağlı olup tasavvufta
şeriatın temel olduğunu savunmuştur.
İran’ın Nihavend kasabasından Bağdat’a
gelip yerleşen bir ailedendi. İmam Şafii’nin
öğrencisi olan Ebu Sevr t ve Hasan, bin;
Erefe’den ûjcıh dersleri aldı._ Yirmi yaşında,
Ebu Sevr’in önünde yapılan sınavda fetva
verdi. Tasavvufu, Bağdat Tasavvuf Okulu’
nun kurucularından, dayısı Cafer el-Haddad
ve Haris el-Muhasibı’den öğrendi. İpek
tüccarlığından elde ettiği sanılan büyük
geliriyle birçok mutasavvıfa yardım eden
Cüneyd’in evi; gerek Bağdatlı, gerek başkayörelerden
gelen mutasavvıfların uğrak»
yeriydi..
Cüneyd’e gçre şeriat temeldir ve şeriat’
ilkeleri tam olarak uygulanmadan tasavvufa
varılamaz. Tasavvuf ise, dolaysız-biçimde
Tanrı’yla bütünleşmedir-. Tanrı akılla kavranamaz.
Akılla, ancak sonlu nesneler algılanabilir.
Oysa sonsuz olan. Tanrı, akim
kavrama gücünün ötesindedir. Tanrı “madde”
olmadığından, mantık yoluyla da bili-,
nemez. Tanrısal ışıkla aydınlanmış aklın,
Tanrı’yı kavrama gücü vardır. Btınun için”
kişinin özünü Tann’ya vermesi gerekir.
Cüneyd ve bağlı olduğu okulun bu görüşleri,
aynı dönemde Tann’nın akıl yoluyla
kavranabilirliğini tartışmakta olan ‘Mutezile
akımına bir karşı -çikıştı.
Tevhidle (Tann’nın birliği) ilgili bilgileri’
sistemleştiren, bu bilgileri sır sayan ve gizli
bir yöntemle öğreten, yazışmalarda’şimge-,
sel kavramlar kullanan Bağdat Tasavvuf
Okulu’na bağlı olan Cüneyd’in öğrencileri
arasında fıkıh- bilgini Cüreyri, ünlü .mutasavvıf
Şibli, hadis bilgini’ Basralı İbnü’l-
Arabi, düşüncelerinden- dolayı öldürülen
Hallac-ı Mansur en tanınmış olanlarıdır.
Cüneyd’in Resa’il adlı en önemli yapıtı’,
Devaü’l-Fena, Risale f i ’s-Sihr; Kitabü’l-Fena,
Kitabul-Misak, Kitab f i ’l-Uluhiye, Kitabü’l-
Fahr, Kitabül-Tevhid, Adabü’l-Müftekir
İla’allah adlı risalelerden oluşur. Bunla-,
rın bir bölümü dost ve müridlerine, şeyhlere
yazdığı mektupları, bir bölümü ise simgesel
kavramlarla işlediği tasavvuf konularını
kapsar. Süleyman Ateş’in Cüneyd-i Bağdadi,
Hayatı, Eserleri ve Mektupları (1969)
adlı bir, incelemesi, vaçdır.