Dayanışma Sendikası

Lehçe s o l id a r
noSğ, Eylül 1980’de Gdansk’ta toplanan
Polonyalı sendikacıların kurduğu bağımsız
işçi sendikası. Yönetimin Aralık 1981’de
sıkıyönetim ilan etmesiyle önce çalışmalarının
durdurulmasına ve 8 Ekim 1982’de Sejm
(Ulusal Meclis) kararıyla resmen kapatılmasına
karşın, bir yeraltı örgütü olarak varlığını
sürdürmektedir.
Dayanışma Sendikası’nın kökeni, 1976’da
yiyecek fiyatlarındaki büyük artışlara karşı
değişik kentlerde greve giden ve gösteriler
yapan binlerce işçinin kolluk kuvvetlerinin
saldırısına uğrayarak tutuklanması üzerine
bir grup aydının kurduğu İşçi Haklarını
Koruma Komitesi’ne (KOR) kadar iner.
Tutuklanan işçilerin ailelerini destekleyen,
tutuklu işçilere adli ve tıbbi yardım sağlayan
ve bir yeraltı yayın ağı kuran KOR, zamanla
bir grev haberleşme merkezi işlevi kazandı
ve 1979’da İşçi Hakları Bildirgesi’ni yayımladı.
Artan yiyecek fiyatlarını protesto etmeye
yönelik yeni bir grev dalgasının yükseldiği
1980’de Gdansk hükümet kararnamelerine
karşı direnişin odak noktası durumuna geldi.
Lenin Tersaneleri’nde çalışan 17 bin işçi,
bir elektrikçi olan Lech Walçsa’nm önderliğinde
greve giderek içeride barikatlar kurdu.
Ağustos 1980 ortalarında, ülkenin her
yanında hızla yayılan grevleri eşgüdüm altında
yürütmek üzere Gdansk’ta bir Fabrikalararası
Grev Komitesi kuruldu. Komite
bir hafta geçmeden hükümete büyük ölçüde
KOR’un işçi Haklan Bildirgesi’ne dayanan
Yirmi Bir Talep adlı bir belge sundu. 30
Ağustos’ta hükümet ve Gdansk grevcileri
arasında varılan anlaşma uyarınca, grev
hakkına sahip özgür ve bağımsız sendikalar
kabul edildi ve daha geniş bir dinsel vesiyasal ifade özgürlüğü tanındı.
Dayanışma Sendikası, 36 bölgesel sendikayı
temsil eden delegelerin Gdarisk’ta toplanarak
Solidarnosc adı altında birleşmeleriyle,
22 Eylül 1980’de resmen kuruldu. Ardından
kendisini dağıtan KOR’un önde gelen
üyeleri sendikaya geçti ve L. Walçsa başkanlığa
seçildi. Ayrı bir özgür tarım sendikası
olan Köylü Dayanışma Sendikası (Wiejska
Solidarnosc) ülkenin çeşitli yerlerinden
gelen yaklaşık bin kadar çiftçi önderinin
toplanmasıyla 14 Aralık 1980’de Varşova’da
kuruldu.
9 Şubat 1981’de Wojciech Jaruzelski’nin
başkanlığında oluşturulan yeni hükümet,
daha da güçlenen ve taleplerini artıran
Dayanışma Sendikası ile sık sık karşı karşıya
geldi. Ekonomik reformlar ve serbest seçimler
isteyen ve en yüksek düzeydeki
kararlarda sendikaların da rol alması gerektiğini
öne süren Dayanışma Sendikası, bu
taleplerini gerçekleştirmek için merkezden
denetlenen bir dizi grev eylemine girişti.
Ama ılımlı bir çizgiyi savunan Walçsa’nm
daha militan sendikacıların baskısı altında
kalmasıyla, Dayanışma Sendikası’mn tutumu
daha da sertleşti. Kasım ayında ülkede
sendikanın izni dışında yapılan grevler arttıve hükümet ile sendikalar arasındaki görüşmeler
çıkmaza girdi.
13 Aralık 1981’de ülke yönetimine el
koyan Polonya askeri yöneticileri sıkıyönetim
ilan etti. Birçok Dayanışma Sendikası
önderi tutuklandıysa da sonradan serbest
bırakıldı. Bununla birlikte 19 ay süren
sıkıyönetim boyunca zaman zaman yeni
tutuklamalara gidildi. Dayanışma Sendikasının
bazı militanları yeraltına geçerek gizli
radyo yayınlarına ve başka protesto eylemlerine
giriştiler. Nisan 1982’de yönetime
karşı muhalefeti toparlamak amacıyla Geçici
Koordinasyon Komitesi (TKK) oluşturuldu.
Ama bu komitenin çabaları askeri yönetimin
baskıcı gücü karşısında genelde etkili
olamadı.
Daye, Wade-Giles yazımında t a -y e h , Çin