delikliler

delikliler (Foraminiferida, eskiden Foraminifera),
f o r a m In îf e r l e r olarak da bilinir,
Rhizopodea (kökayaklılar) sınıfından, sert
bir kabukla çevrelenmiş tekçekirdekli ya da
çok çekirdekli sitoplazmalarından uzanan
ince uzun yalancıayaklanyla ayırt edilen
tekhücreliler takımı. Kabuklarının çapı,
biçimi, iç bölme sayısı, kimyasal bileşimi ve
dış yüzeyi türe bağlı olarak değişir. Bazı
türler çok küçük olduğu halde bazılannın,
örneğin Mısır piramitlerindeki Eosen Bölüm
(y. 54-38 milyon yıl önce) kireçtaşlannda
bulunan Nummulite cinsinden deliklilerin
kabuk çapı 5 cm’yi aşar; Büyük Okyanusun
güney kesimlerindeki türlerin kabukları
da, okyanus adalannda yaşayan Yerlilerin
takı olarak kullanacağı kadar büyüktür. Bu
takımın üyeleri bütün denizlerde, besinlerini
oluşturan mikroorganizmaların bol bulunduğu
hemen her derinlikte yaşar.
Deliklilerin yaklaşık 4.200 kadar yaşayan,
28.000 kadar da fosil türü tanımlanmıştır.
Bugünkü deniz faunası içinde, gerek plankton
(sürüklenerek yüzen), gerek bentos
(dipte yaşayan) tipi küçük deniz canlılarının
önemli bir bölümünü oluşturan delikliler,
kayıtlara geçmiş zengin fosil kalıntıları nedeniyle
jeolojik tarihlendirmede ve. petrol
araştırmalannda yararlanılan en önemli tanıtıcı
fosillerdendir. Bu takım, delikliler
adını, bazı türlerde görülen dış gözeneklerden
değil, kabuk geliştikçe eklenen yeni bir
bölme ile eski bölme arasındaki açıklık ya
da deliklerden alır. Bu canlılar öldükleri
zaman, kireçli boş kabuklan dibe çöker ve
deniz tabanının yaklaşık yüzde 30’unu kaplayan
kalın bir katman oluşturur. Örneğin
deniz dibindeki kireçtaşı ve tebeşir kütleleri,
deliklilerin dibe çökelmiş kabuklarından
oluşur.
Suyun sıcaklığı, derinliği ve tuzluluk derecesi
ile ortamdaki besin ve oksijen miktan,
deliklilerin gelişmesini, üremesini ve dağı-
Deliklilerden Globigerina (büyütülmüş)
John J. Lee and Hugo D. Freudenthal
hmlannı belirleyen başlıca etkenlerdir. Bugün
denizlerde yaşayan delikliler topluluğu
dördü ılıman, ikisi soğuk denizlere dağılmış
altı ayrı fauna oluşturur.
Deliklilerin bazı türleri yalnızca eşeysiz
üremeyle (bölünme, tomurcuklanma, vb)
çoğalırsa da, türlerin büyük bölümünde
düzenli olarak ya da zaman zaman eşeyli
üreme söz konusudur. Üreme olayı, türün
büyüklüğüne ve gelişmişliğine bağlı olarak
1-3 gün arasında gerçekleşir. Küçük türlerde
eşeyli ya da eşeysiz üremeyle yeni bir
dölün oluşması bir ay içinde tamamlanırken, daha büyük türlerde bir ya da iki yıl
geçmesi gerekir. Yavrunun oluşması için
genellikle erişkinin bütün sitoplazması kullanıldığından,
üreme sonrasında normal
olarak erişkinin yaşamı da sona erer.