Demir Haç Nişanı

Almanca e is e r n e
k r e u z , Prusya ve Almanya’da verilmiş askeri
nişan. İlk olarak 1813’te, Prusya kralı III.
Friedrich Wilhelm tarafından Bağımsızlık
Savaşı’nda üstün başarı gösterenlerin ödüllendirilmesi
amacıyla oluşturuldu. Daha
sonra, 1870-71 Fransız-Alman Savaşı’nda I.
Wilhelm tarafından; 1914’te I. Dünya Savaşı’nda
ve son olarak 1 Eylül 1939’da Alman
ordularının Polonya’yı işgal ettiği gün Adolf
Hitler tarafından yeniden canlandınldı.
İlk konduğu biçimiyle, aşağıdan yukarı
doğru ikinci sınıf, birinci sınıf ve Büyük Haç
diye sıralanan üç sınıfı vardı. Büyük Haç, I.
Dünya Savaşı sonuna (1918) değin yalnızca
19 kez verildi. Waterloo Çarpışmasından
(1815) sonra, feldmareşal G. L. Blücher
için üstünde parlak bir yıldız bulunan özel
bir sınıf Büyük Haç Nişanı çıkarıldı. Bu
nişan ikinci ve son kez 1918’de feldmareşal
Paul von Hindenburg’a verildi. 1915’teAlman dostu İngiliz Houston Stewart
Chamberlain için, Demir Haç Nişanı’nın
sivillere verilen yeni bir sınıfı oluşturuldu.
İlk konduğu zamandan I. Dünya Savaşı
sonuna değin 5.719.300 tane birinci ve
ikinci sınıf Demir Haç Nişanı verildi.
II. Dünya Savaşı sırasında Hitler, üstün
cesaret gösteren ya da düşmanla mücadelede
önderlik üstlenen Almanlar ile Almanya’nın
müttefiki ülkelerin yurttaşlarına da
Demir Haç Nişanı verilmesini emretti. Derecelerin
sayısı sekize çıkarıldı: ikinci sınıf;
birinci sınıf, Şövalye Haçı, meşe yapraklı
Şövalye Haçı, meşe yaprağı ve kılıçlı Şövalye
Haçı, meşe yaprağı, kılıç ve elmaslı
Şövalye Haçı; altın meşe yaprağı, kılıç ve
elmaslı Şövalye Haçı (yalnız bir kez verildi)
ve en yüksek derece olarak da Büyük Haç
Nişanı (bu nişan da yalnız bir kez, Hava
Kuvvetleri’nin 1940’ta Fransa’ya düzenlediği
harekât sırasında gösterdiği başarıdan
ötürü Hermann Göring’e verildi).
Nişanın, gümüş kenarlı, dökme demirden
Malta Haçı biçimindeki tasarımı hep aynı
kaldı. II. Dünya Savaşı sırasındaki tasarımında
haçın alt koluna “1939” tarihi işlenmişti.
Daha önceki nişanlarda ise sarısıyla
“1813”, “1870” ve “1914” tarihleri vardı. II.
Dünya Savaşı’nda verilen nişanın arka yüzünde
“1813” tarihi yazılıydı ve üstünde bir
de gamalı haç vardı. Daha önceki nişanlarda
gamalı haçın yerinde kraliyet simgesi ve
arması bulunuyordu.
1957’de AFC’de yürürlüğe giren bir yasayla,
Demir Haç Nişanı’nın takılabilmesi,
üstündeki gamalı haçın çıkarılması koşuluna
bağlanmıştır.